Buzkaszi – na czym ten tradycyjny sport konny z Azji Środkowej?

Nazwa buzkaszi wywodzi się od połączenia dwóch słów: ,,boz”, czyli koza oraz ,,keszidan”, które oznacza ciągnąć czy przyciągać. Dosłownie zatem jest to ,,wydzieranie sobie kozy”. Buzkaszi to narodowy sport Afganistanu, który najczęściej uprawiany jest na północy kraju, przez Uzbeków, Turkmenów i Tadżyków. Jest to brutalna gra, która pokazuje męstwo jeźdźca, jego siłę fizyczną i spryt, a także wyjątkową umiejętność jazdy na koniu. 

Historia Buzkaszi jest głęboko zakorzeniona w tradycjach koczowniczych ludów Azji Środkowej, a jej początki sięgają czasów przed Islamem. Uważa się, że sport ten wywodzi się z praktyk nomadów, którzy przemierzali rozległe stepy Azji Środkowej, żyjąc w warunkach, gdzie siła, zręczność i współpraca były niezbędne do przetrwania.

Przez pewien czas podczas rządów talibów sport ten był zakazany w Afganistanie, gdyż uznano go za niezgodny z islamskimi zasadami i zbyt brutalny. Po ich upadku gra stała się ponownie legalna i obecnie cieszy się sporym zainteresowaniem w całym kraju. W 2017 roku została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

W Kirgistanie i Kazachstanie są organizowane oficjalne zawody, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Jednym z nich są Światowe Igrzyska Koczowników, podczas których rozgrywa się 37 różnych konkurencji sportowych. Wśród nich znajduje się także kok boru. Tradycyjnie w kulturze afgańskiej zawody buzkaszi organizowane są podczas Nowruzu, czyli perskiego Nowego Roku, który przypada na wiosnę. 

Odmianą kok-boru w Kirgistanie, która jest rozgrywana podczas zawodów, jest kokpar. Każda drużyna wówczas składa się z 12 zawodników, a pole gry ma długość 220 metrów na 70 metrów. Zamiast tradycyjnego zwierzęcia używa się manekina o wadze 30-33 kg, który nosi nazwę serke. Mecz składa się z dwóch połów po 20 minut każda, z 10-minutową przerwą między nimi. Zawodnicy są karani za agresywne zachowanie lub nieprzestrzeganie zasad. Dozwolone są ograniczone blokowania przeciwników, a używania bata jest surowo zabronione.

Buzkaszi, znane także jako kok boru czy kokpar, to nie tylko gra, ale także symbol odwagi i siły, głęboko zakorzeniony w kulturze ludów Azji Środkowej. Uczestnicy w trakcie rozgrywki muszą wykazać się niezwykłą sprawnością fizyczną, zręcznością oraz sprytem. Mimo swojej brutalności sport ten od wieków odgrywa ważną rolę w społecznościach nomadów, podkreślając znaczenie umiejętności jeździeckich oraz współpracy zespołowej.