Historia tańca w epokach - od starożytności przez średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm po romantyzm i wiek XX

Etnografowie, zajmujący się historią człowieka w czasach prehistorycznych, potwierdzają, że najwcześniejsze dowody na obecność tańca w jego życiu, datowane są na okres około 80 tysięcy lat przed naszą erą. Można więc powiedzieć, że historia tańca to historia ludzkości. Pierwsze formy taneczne były nieodłącznie skorelowane z rytuałami wojennymi i myśliwskimi. Następnie ruchy taneczne zaczęto wykorzystywać także w celach religijnych. Świat nadprzyrodzony, dla którego tańczyli nasi przodkowie sprawiał, że taniec miał charakter magiczny a nawet ekstatyczny. Wprowadzał ludzi w trans i według wierzeń pozwalał na połączenie się człowieka z siłami natury. Taniec w okresie prehistorycznym prawdopodobnie odbywał się w rytm klaskania, okrzyków, tupania i uderzania dłonią o ciało. Często naśladował on zwierzęta lub konkretne zjawiska przyrodnicze. Nie był sztuką dla sztuki a naśladownictwem otaczającego świata. Pozwalał na poczucie jedności z naturą i dawał poczucie wpływania na nią. Ludzie jednoczyli się w grupach w celach takich jak na przykład wywoływanie deszczu czy pomyślność podczas polowania. Wyrażali swoje pragnienia i obawy, lęki i radość. Z czasem ludzie tańczyli już nie tylko zbiorowo, ale także indywidualnie. Pierwsze tańce popisowe sprawiły, że taniec stał się formą rozrywki a także sposobem na przyciągnięcie do siebie płci przeciwnej. Prehistoryczne tańce rytualne i rozrywkowe dały początek sztuce dramatycznej, którą kontynuowano w starożytności.

Największy wkład w rozwój tańca w okresie starożytności miała Starożytna Grecja. Taniec obecny był nie tylko w życiu kulturowym Greków, ale także w ich życiu religijnym, prywatnym i publicznym. Choreografia tej formy sztuki w okresie starożytnym nawiązywała do poezji i idealnie współgrała z ówczesną muzyką. Rozpisywali się na jej temat greccy filozofowie, tacy jak Platon i Arystoteles, ale i Ksenofont, Plutarch, Lukian czy Atenajos.

Średniowiecze to epoka niezwykle zróżnicowana pod względem podejścia do tańca. Tańce hellenistyczne, na które wiele lat pracowała Grecja, ustępowały najazdom barbarzyńców, którzy narzucali własne, bardziej prymitywne obrzędy taneczne. Kultura dalekowschodnia, grecka i rzymska musiała zacząć łączyć się z elementami wplecionymi przez barbarzyńców, ale też chrześcijan. Z zespolenia tych, zróżnicowanych pod wieloma względami, tańców wyłoniła się nowa kultura taneczna. Zawierała ona nie tylko akompaniament instrumentalny, ale również elementy akrobatyczne, pantomimiczne i cyrkowe, takie jak żonglerka czy chodzenie po linie. Mimo, że organizowano liczne przedstawienia taneczne, Kościół intensywnie deprecjonował tę gałąź sztuki. Świecka forma tańca rozwijała się jednak przez cały czas, co zaowocowało powstaniem tańców towarzyskich. Oparte były one o tańce ludowe, jednak z czasem zyskały na indywidualności. W późniejszym okresie powstały bowiem tańce dworskie, które były niezwykle mile widziane na dworach królewskich. We Francji i Anglii wszystkie ważne uroczystości uwzględniały element tańców grupowych. Powstały nowe formy spotkań, podczas których uczestnicy mieli na sobie maski i przebrania. We Włoszech zapraszani byli nawet artyści ze wschodu, których występy podziwiały prawdziwe tłumy. Popularne były także popisy pantomimy. Mimo więc, że początkowo epoka średniowieczna dała się tańcowi we znaki, finalnie pozwoliła na jego wielki rozkwit. Do najbardziej znanych tańców epoki średniowiecza należą: tresca, carole, ductia, estampie i saltarello.

Renesans jest niezwykle istotną epoką w historii tańca. Ze względu na rozwój humanizmu, ta forma sztuki ostatecznie przyjęła charakter świecki. To właśnie w tym okresie nastąpił rozwój tańców towarzyskich. W tym czasie powstał także balet. Początki tańca baletowego zawdzięczamy więc ówczesnemu dążeniu do doskonalenia techniki ruchu tanecznego. Zaczęto pisać pierwsze prace na temat teorii tańca a do zawodu tancerza dołączył także zawód nauczyciela tańca. Francja i Włochy stały się ojczyzną nowego nurtu tanecznego. Państwa te stawiały na bogactwo i przepych. Balet obfitował w misternie zdobione kostiumy i dekoracje a całość dopełniały efekty techniczne. Wśród tańców towarzyskich rozwijały się między innymi tańce takie jak volta (która zapoczątkowała powstanie tak zwanych tańców wirowych), pavana (która opierała się o prezentację ubioru), courante (nieco bardziej dynamiczna odmiana pavany) i gaillarde (taniec, który nawiązywał do różnego typu tańców chłopskich).

Barok to epoka, w której narodził się tak zwany balet dworski. Ten wspaniały taniec zaczął ewoluować do naprawdę niesamowitych wymiarów. Monumentalne przedstawienia charakteryzowały wszystkie uroczystości na francuskim dworze. Stawiano na przepych wystroju i najwyższy poziom artystyczny. Humaniści z Francji czerpali garściami z greckich tragedii, łącząc taniec z muzyką oraz poezją, tworząc tak zwaną orchestykę. Na scenie baletowej tańczyli zarówno soliści jak i grupy taneczne. Przedstawiane były dialogi i monologi. Śpiewano arie i korzystano z chórów. Ponadto, dodawano także elementy pantomimy a nawet akrobatyki. Tancerze dostosowywali ruchy do zarówno do rytmu muzyki jak i do znaczenia słów, a całość tego rodzaju sztuki dopełniał program, w którym opisana była cała, prezentowana w sztuce, treść. W ten sposób powstał nowy rodzaj baletu - balet teatralny. Choć poziom muzyki baletowej nie należał ówcześnie do zbyt wysokich, odgrywała ona w przedstawieniu niezwykle istotną rolę. Źródłem tekstów była natomiast twórczość grecka i rzymska z czasów starożytnych. Choć balet dworski kojarzy się głównie z Francją, występował także w Anglii i we Włoszech. Z kolei Hiszpania stawiała ówcześnie na narodowy charakter tańca. Równolegle z baletem, w Europie rozwijały się także tańce towarzyskie. Królem tańców był menuet, ale tańczono także passepied, rigaudon, gigue, tambourin czy bourree.Koniec XVII wieku wyklarował trzy główne taneczne nurty. Były to: taniec towarzyski, ludowy oraz balet.

Podstawowe idee oświecenia oraz postulaty sprawiły, że w okresie klasycyzmu sztuka taneczna uległa ewolucji. Zaczęto wprowadzać zmiany dotyczące spojrzenia na taniec jako na wartość wyższą, nie zaś jedynie ornamentalną. Zmieniać zaczęła się więc zarówno muzyka jak i stroje sceniczne. Poziom techniki tańca rósł z roku na rok, co przyczyniło się do powstania tańca klasycznego (mylnie nazywanego dziś baletem). Wraz z rozwojem techniki tańca, doskonalono także muzykę. Zaczęli tworzyć ją wybitni kompozytorzy, tacy jak Rameau czy Gluck. Podniesienie poziomu baletu oznaczało rezygnację z elementów charakterystycznych dla baroku i szeroko pojętej kultury dworskiej. Niezwykle ważną postacią dla rozwoju tańca w okresie klasycyzmu był, żyjący w latach 1727‑1810, Jean‑Georges Noverre. Wystosował on postulat zwany racjonalizacją baletu. Noverre stawiał na współpracę wszystkich uczestników przedstawienia, jako całości. Zdecydowanie uprościł kostiumy baletowe, podniósł rolę pantomimy i rozpoczął oddzielanie śpiewu od tańca. Traktował taniec jako możliwość wyrażenia uczuć i nadał mu więcej celowości. Te zmiany dzisiaj noszą nazwę reformy Noverre'a. Reforma tego wizjonera doprowadziła do stworzenia tak zwanego ballet d’action, czyli baletu z akcją. Był to balet, w którym główną rolę odgrywał taniec. Kostiumy były zdecydowanie skromniejsze niż wcześniej, zaś muzyka miała być w tym wszytskim jedynie tłem. Noverre zrezygnował także z elementów wokalnych i recytacyjnych. Powołał do życia coś, co stanowi podwaliny dzisiejszego baletu.

W XIX wieku ewolucja baletu ukierunkowała go na nowe tory - romantycznego świata fantazji, magii, iluzji i nadprzyrodzonych mocy. W przedstawieniach pojawiały się postacie takie jak sylfidy, wróżki i rusałki. Chętniej korzystano z tańców ludowych, ale wplatano także elementy historyczne i egzotyczne. Reforma Noverre’a zadomowiła się w balecie na dobre. Taniec i pantomima przedstawiały fantastyczne, baśniowe sceny o charakterze romantycznym. Muzyka dopełniała całości, stanowiąc dla tańca wspaniałe tło. Tworzyła nastrój, ale pozostawała nieco w tyle. Epoka ta wprowadziła do baletu także jedną, niezwykle istotną zmianę, jaką jest kobiece obuwie sceniczne. W epoce romantyzmu kobiety zaczęły bowiem tańczyć na tak zwanych pointach, czyli baletkach, które umożliwiają stawanie na palcach. Niestety druga połowa tego samego stulecia oznacza dla europejskiego baletu ogromny regres w jego postrzeganiu. Winni temu zjawisku pozytywiści sprawili, że balet postrzegany był jako banalny i nieistotny. Inny odbiór tej sztuki cechował jednak Rosję. Państwo to stało się bowiem niejako ośrodkiem baletu. Muzykę do przedstawień baletowych komponował tam tak wybitny kompozytor jak Piotr Czajkowski, którego talent podziwiamy po dziś dzień. W Europie natomiast działalność cyganerii artystycznej oraz impresjonistów powołała do życia nową formę sztuki - kabaret. Sensacja, karykatura i ekstaza to trzy słowa, które najlepiej opisują ówczesne tańce kabaretowe. Jako, że życie towarzyskie w epoce romantyzmu rozkwitało, rozkwit przeżywały także tańce towarzyskie. Jak więc łatwo zauważyć, romantyzm to dla tańca okres niezwykle intensywny.

XX wiek to powrót do baletu a także okres poszukiwania nowych odkryć tanecznych. Równolegle powstawały i rozwijały się liczne gatunki tańca: tango, walc angielski, twist, samba, rumba, walc wiedeński, paso doble, fokstrot, cha-cha, swing a nawet disco dance. Narodził się więc nowy taniec - taniec nowoczesny. Pojęcie to jest na tyle szerokie, że zawiera w sobie wszystkie istniejące style, poza tańcem klasycznym. Jego powstanie oznaczało bowiem zerwanie związku z baletem i rozpoczęcie nowej przygody, która trwa do dziś.

Jeśli jesteś fanem tańca i szukasz akcesoriów do uprawiania tej dyscypliny, sprawdź ofertę sklepu Decathlon. W asortymencie znajdują się buty do tańca, odzież oraz wiele innych ciekawych produktów.