Metoda PNF – na czym polega ten rodzaj rehabilitacji? Sprawdź, kiedy wykorzystywać ćwiczenia PNF

Metoda terapii PNF stworzona została z myślą o pacjentach, którzy cierpią na mózgowe porażenie dziecięce. Dziś wykorzystywana jest w leczeniu wszelkich zaburzeń w obrębie mięśniowo-kostnym. Jej zadaniem jest poprawienie jakości życia pacjenta poprzez ułatwienie mu wykonywania codziennych czynności i doprowadzenia do jak największej możliwej samodzielności. Pionierami w stosowaniu PNF byli Herman Kabat, Dorota Voss i Maggie Knott.

Terapia PNF w dużym skrócie polega na stymulowaniu receptorów ruchu przez terapeutę i wypracowywaniu różnych pozycji ciała, co z kolei przekłada się na tworzenie nowego wzorca ruchowego u pacjenta. PNF rehabilitacja ma za zadanie usprawnić reakcję zwrotną od układu nerwowego. 

W języku polskim skrót PNF rozwijamy następująco: proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie ruchu, co oznacza kolejno:

– proprioceptywne – czyli stymulujące główne receptory ruchu,
– nerwowo-mięśniowe – działa przy zaangażowaniu wspólnych części dla mięśni i nerwów,
– torowanie ruchu – czyli inaczej ułatwienie; ma działać poprzez wzbudzanie motywacji w pacjencie i nauki z pomocą określonych technik funkcjonalnych wzorców ruchu.

Można ją także tłumaczyć jako reedukację nerwowo-mięśniową. Terapia ta skupia się na wydobyciu najmocniejszych stron pacjenta i pracy bez bólu. Ma na celu nauczenie na nowo utraconych funkcji i wzorców ruchowych. Bardzo ważne jest w niej kontakt fizyczny z terapeutą – jego właściwy chwyt ma nakierować pacjenta i pomóc mu w wykonywaniu określonego ruchu. Równie istotny jest opór, który wywiera terapeuta na pacjenta, by uświadomić mu tor ruchu, a także rozciąganie mięśni czy pobudzanie ich skurczów. Do praktykowania metody nie trzeba stosować specjalistycznych sprzętów. Na pewno jednak warto wyposażyć się w odpowiednią matę do ćwiczeń.

PNF wykorzystuje się w różnych schorzeniach, które wywołują zaburzenia umiejętności ruchowych. Należą do nich między innymi:

– mózgowe porażenie dziecięce,
– urazy rdzenia kręgowego,
– choroba Parkinsona,
– udary mózgu,
– stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne,
– po wszczepieniu endoprotezy biodra lub kolana,
– wady postawy (na przykład skolioza),
– przy zaburzeniach oddychania, żucia i przełykania,
– po wszelkich złamaniach i poważniejszych kontuzjach.

Co w przypadku przeciwwskazań? Tak naprawdę PNF fizjoterapię wspiera w niemal każdym urazie wymagającym usprawnienia narządów ruchu, więc przeciwwskazań tak naprawdę nie ma. Jedynym utrudnieniem może być praca z pacjentem, który nie nawiązuje wystarczającego kontaktu z fizjoterapeutą – jest to konieczne podczas nauki wykonywania czynności ruchowych. Jako przeciwwskazanie można wymienić także stan wymagający hospitalizacji pacjenta, wysoka gorączka i silne stany zapalne w organizmie.

W PNF wyróżnia się dwa schematy ruchowe: z odwiedzenia i z przywiedzenia. Każdy z nich zawiera w sobie wzorce, które określa się za pomocą ustalenia położenia danej kończyny i ustawienia jej stawów. I tak na przykład w kończynie górnej mamy do czynienia z trzema początkowymi i trzema końcowymi wzorcami ruchu. 

Mówiąc dalej o PNF, techniki jego wykonywania to kolejny ważny punkt. Możemy mówić o trzech głównych technikach:

– agonistycznych (działających wyłącznie na daną grupę mięśni, która zaangażowana jest w ruch),
– antagonistycznych (oddziałujące nie tylko na tę grupę mięśni, która wykonuje ruch, ale także na mięśnie jej przeciwne),
– rozluźniających (mają za zadanie rozluźnić mięśnie, zmniejszyć ich napięcie i zwiększyć zakres ich ruchu).

Koncepcja PNF to metoda mająca usprawniać układ ruchu pacjenta, by poprawić jakość jego życia codziennego. Proces usprawniania jest zgodny z potrzebami pacjenta, opiera się na technikach uczących prawidłowych wzorców ruchowych i odbywa się bezboleśnie przy współpracy z terapeutą. To sposób na powrót do pewnego poziomu sprawności, bez bólu i dyskomfortu.