Pranajama – co to jest kontrola oddechu w praktyce jogi?

Pranajama (lub pranayama) to starożytna praktyka kontroli oddechu. Nazwa składa się z dwóch słów: 

– „prana”, oznaczającego energię życiową lub oddech,
– „ayama”, co tłumaczy się jako rozszerzanie lub kontrola.

Pranajama, sztuka oddychania, pozwala zarządzać energią życiową właśnie poprzez świadomy oddech. Praktyka była opisywana już w starożytnych tekstach jak „Jogasutry” Patańdżalego czy „Hatha Yoga Pradipika”. Odgrywała istotną rolę w przygotowaniu ciała oraz umysłu do głębszych stanów medytacji. 

Historia pranajamy sięga tysięcy lat wstecz i jest nierozerwalnie związana z filozofią jogi. Jogini wierzyli, że kontrolując oddech, można wpływać na przepływ prany w ciele oraz oczyszczać nadi, czyli kanały energetyczne. W dawnych Indiach pranajama była nawet częścią rytuałów duchowych czy narzędziem przygotowującym do długotrwałej medytacji.

Joga Oddechu Pranajama składa się z trzech głównych etapów. Pierwszym z nich jest „puraka”, czyli wdech. To moment, kiedy prana jest pobierana do organizmu. W trakcie puraki praktykujący koncentruje się na równomiernym i głębokim wdychaniu powietrza, co pozwala na maksymalne wykorzystanie płuc.

Drugim etapem jest „kumbhaka”, czyli zatrzymanie oddechu. Może to być zarówno po wdechu, jak i po wydechu. W tradycji jogi kumbhaka symbolizuje chwilę zatrzymania energii. To moment pełnego skupienia, który przygotowuje do ostatniej fazy.

Trzecim etapem jest „reczaka”, czyli wydech. W tym momencie jogin świadomie wydycha powietrze, pozwalając na uwolnienie zużytej energii. Reczaka jest równie ważna jak wdech – pozwala na pełne oczyszczenie organizmu z powietrza i przygotowanie na kolejne cykle oddechowe.

Według jogi prana podzielona jest na pięć głównych rodzajów energii, zwanych vayus, co oznacza „wiatry” lub „przepływy”. Każda z tych energii odpowiada za różne funkcje w organizmie i jest związana z konkretną techniką oddechu. Pranajama – rodzaje.

Odpowiada za wdech. Jest skoncentrowana w okolicy klatki piersiowej i płuc. Jej zadaniem jest wprowadzenie energii do ciała, co wpływa na żywotność i siłę. Oto działanie pranajamy. Techniki oddechowe skoncentrowane na prana vayu uczą, jak świadomie kontrolować wdech i zwiększać przepływ energii w górnej części ciała. 

To energia skierowana w dół. Jest związana z procesami usuwania i oczyszczania – zarówno na poziomie fizycznym, jak i energetycznym. Skupia się na dolnej części ciała, w okolicach miednicy. Techniki oddechowe dla apana vayu pomagają uwalniać napięcia i pozbywać się tego, co jest zbędne. Są to ćwiczenia, które wspierają poczucie uziemienia i stabilności.

Energia, która przepływa przez całe ciało. Jest odpowiedzialna za rozprowadzanie siły życiowej do każdej jego części. Techniki oddechowe skoncentrowane na vyana vayu pomagają zwiększyć świadomość ciała jako całości. Uczą, jak zauważać przepływ energii od czubka głowy po palce stóp.

Udana vayu to energia unosząca się ku górze. Jest związana z gardłem, szyją i głową. Odpowiada za ekspresję, mowę oraz jasność umysłu. Praktyki pranajamy skupione na udana vayu pomagają podnieść energię i skoncentrować ją w wyższych partiach ciała. To asany, które wspierają kreatywność i wyrażanie siebie.

Pranajama obejmuje różnorodne techniki, z których każda ma inny cel i sposób działania. Jedną z nich jest Nadi Shodhana. W tej metodzie oddychasz na przemian przez jedną i drugą dziurkę nosa, co pomaga wyrównać przepływ energii między prawą a lewą stroną ciała. Jest często stosowana, aby wyciszyć umysł oraz przygotować się do medytacji czy na zajęcia jogi.

Kolejną techniką jest Kapalabhati, znana jako oczyszczanie czaszki. Polega na dynamicznym, szybkim wydechu i spokojnym wdechu. To intensywny sposób na pobudzenie energii i oczyszczenie dróg oddechowych. Kapalabhati działa także na brzuch, angażując mięśnie w jego okolicy.

Ujjayi koncentruje się na kontrolowanym, głębokim oddychaniu z lekkim dźwiękiem w gardle. Jest często stosowana w połączeniu z asanami. Pomaga utrzymać rytm i koncentrację podczas praktyki jogi. Wśród bardziej intensywnych metod znajduje się Bhastrika, oddech oznaczający "miechy". To dynamiczne, głębokie wdechy i wydechy, które pomagają rozgrzać ciało oraz zwiększyć przepływ energii. Bhastrika jest stosowan, aby zwiększyć witalność i przygotować ciało na fizyczne wyzwania.

Istnieje także technika Bhramari, znana jako oddech pszczoły. W tej metodzie wydajesz podczas wydechu dźwięk przypominający brzęczenie owada. To technika wyciszająca, która wprowadza harmonię i relaksuje umysł.

Chcesz zacząć pranajamę? Regularna praktyka to dobry sposób na odprężenie oraz wsparcie zdrowia fizycznego. Praca z oddechem nie wymaga dużego doświadczenia, a może korzystnie wpłynąć na umysł i ciało. Wybór metody zależy od tego, co chcesz osiągnąć – wyciszenie, pobudzenie energii czy głębsze skupienie. Znajdź najlepszą dla Ciebie i zadbaj o przepływ energii życiowej!