Czym jest hipotermia? Objawy, leczenie, pierwsza pomoc. Co robić w przypadki hipotermii?

Przyczyny hipotermii to nagły lub stopniowy spadek temperatury , który może nastąpić w przypadku nienoszenia wystarczającej ilości ubrań w zimne dni oraz podczas długotrwałej ekspozycji na niską temperaturę (na mróz), zwłaszcza podczas noszenia mokrych ubrań. Odczuwalna niska temperatura powietrza może być potęgowana przez zimny wiatr. Wpadnięcie do zimnej wody na przykład przerębla, kąpiele w wodzie o temperaturze 4 stopni oraz długotrwałe przebywanie w zimnych pomieszczeniach także może spowodować, że temperatura organizmu spadnie poniżej 35°C. 

Pierwsze (w pierwszym stadium) obejmują uczucie zimna i niekontrolowane dreszcze i ogólne wyczerpanie; skóra przybiera blady kolor, jest chłodna i sucha.  W miarę postępowania hipotermii symptomy to niezgrabne ruchy, zaburzenia mowy (mowa bełkotliwa), uczucie zmęczenia, dezorientacja i senność. Objawy ciężkiej hipotermii to spowolnienie akcji serca i oddychania, rozszerzone źrenice i śpiączka. Osoba doświadczająca ciężkiej hipotermii (gdy temperatura ciała spada poniżej 32°C) może wyglądać na martwą. Bez odpowiedniej interwencji medycznej i poddaniu leczeniu stan ten może doprowadzić do zatrzymania krążenia i śmierci. 

Diagnoza dotycząca hipotermii jest zwykle stawiana w oparciu o ogólny stan danej osoby oraz towarzyszące jej objawy, charakterystyczne dla stanu, gdy temperatura ciała człowieka spada poniżej 35°C. Na tej podstawie określa się także jej stopień. W celu potwierdzenia diagnozy mierzy się głęboką temperaturę za pomocą specjalnego termometru. Leczenie hipotermii w szpitalu obejmuje podanie tlenu (ułatwienie oddychania), dożylne podawanie ciepłych płynów w celu przywrócenia prawidłowej temperatury ciała oraz stałe monitorowanie tętna i parametrów życiowych. W ciężkim stadium hipotermii może być konieczne leczenie na oddziale intensywnej terapii.

Życie jest nieprzewidywalne, dlatego dobrze jest wiedzieć, jak pomóc osobie z hipotermią – zarówno w przypadku, gdy poszkodowany jest przytomny, jak i wtedy, gdy doświadcza hipotermii głębokiej i nie wykazuje funkcji życiowych. Podejrzewając u kogoś hipotermię (gdy ktoś na przykład zaczyna niekontrolowanie drżeć) należy jak najszybciej zadzwonić po pomoc medyczną, a następnie przenieść taką osobę do osłoniętego miejsca, zdjąć z niej mokre, zimne ubrania i owinąć w suchy ręcznik lub koc, ewentualnie śpiwór, dbając przede wszystkim o zasłonięcie materiałem centralnej części ciała – klatki piersiowej, szyi, głowy i pachwin, aby zapobiec dalszej utracie ciepła. Osobie doświadczającej hipotermii nie wolno podawać alkoholu – jedynie ciepły napój i ewentualnie coś słodkiego, na przykład czekoladę. Kluczowe jest utrzymywanie kontaktu – gdy poszkodowany jest w pełni przytomny, trzeba z nim rozmawiać do czasu nadejścia pomocy i nie dopuścić do tego, aby stracił przytomność. Trzeba pamiętać także o tym, aby unikać wszelkich zbędnych ruchów poszkodowanego. Nie powinno się stosować lampy grzewczej w celu ogrzania zmarzniętego ani wody o bardzo wysokiej temperaturze. Najlepiej przyłożyć umiarkowane źródło ciepła, na przykład ciepłą butelkę z wodą lub ciepły ręcznik. Niewskazane jest także masowanie lub pocieranie części ciała zziębniętego w celu ich ogrzania. W przypadku, gdy dochodzi  do utraty świadomości poszkodowanego oraz nieprzejawiania funkcji życiowych należy przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową – objawy zatrzymania oddychania i krążenia nie muszą wskazywać na jego zgon. 

Istnieje kilka grup, które są bardziej narażone na ryzyko ochłodzenia i wystąpienie stanu, gdy temperatura ciała spadnie poniżej wartości prawidłowej. Do takiej grupy należą:

niemowlęta i małe dzieci,

starsi ludzie (osoby powyżej 75 roku życia),

osoby ze słabym krążeniem, chorobami układu krążenia,

osoby chorujące na cukrzycę,

osoby z niepełnosprawnością fizyczną lub umysłową,

osoby, u których rozwinęła się infekcja,

osoby, które są bardzo szczupłe i mają niski poziom tkanki tłuszczowej, zwłaszcza osoby chorujące na anoreksję,

osoby mające przemoczone ubranie i długotrwale przebywanie w obniżonej temperaturze otoczenia,

osoby mieszkające w złych warunkach, gdzie jest zimno, wilgotno i nie działa ogrzewanie. 

Hipotermia to stan, w którym ciało osoby go doświadczającej podejmuje walkę z niską temperaturą i stara się chronić organizm przed całkowitym wychłodzeniem. Naturalną reakcją w przypadku hipotermii jest ograniczenie pracy części organów i podtrzymywanie funkcjonowania najważniejszych narządów, takich jak mózg, płuca czy serce. Objawem takich zmian są odmrożenia, które powstają na skutek słabszego ukrwienia  skóry i mięśni.

Wyróżnia się cztery stadia odmrożeń:

Odmrożenia I stopnia

Jest to najłagodniejsza forma odmrożeń, które po ustaniu niskiej temperatury i innych czynników zazwyczaj goją się samoistnie.

Odmrożenia II stopnia

II stopień odmrożeń dotyczy sytuacji, gdy uszkodzone zostają warstwy skóry. Ich objawem jest pojawienie się obrzęku i pęcherzy wypełnionych płynem po ogrzaniu obszaru dotkniętego odmrożeniem. 

Odmrożenia III stopnia

Obejmuje uszkodzenie tkanki podskórnej oraz zakrzepicy niektórych naczyń krwionośnych. Istnieje wysokie ryzyko martwicy obszaru objętego odmrożeniem.

Odmrożenia IV stopnia

IV stopień obejmuje nieodwracalne uszkodzenia odmrożonych obszarów, dochodzi do martwicy skóry, która przyjmuje brunatny lub czarny kolor oraz do uszkodzenia mięśni i zakrzepicy naczyniowej. 

Wyprawy w góry wiążą się z ryzykiem wystąpienia hipotermii bez względu na porę roku. Przebywanie w niskiej temperaturze otoczenia może bowiem spowodować wychłodzenie organizmu w każdym sezonie, dlatego stanowi istotne zagrożenie dla każdego, kto wybiera się w długą trasę na wysokości. Odpowiednie przygotowanie do wędrówki po górach, adekwatny ubiór oraz wyposażenie się w specjalny ekwipunek z pewnością zminimalizują ryzyko wychłodzenia i umożliwią zapobieganie hipotermii, oraz niebezpiecznym dla zdrowia i życia odmrożeniom.

O czym należy pamiętać podczas wycieczki w góry, aby uniknąć wychłodzenia?

Ubiór warstwowy złożony z warstwy podstawowej (odprowadzanie potu), środkowej (izolacja od zimna) oraz wierzchniej (ochrona przed opadami),

rękawiczki polarowe do ochrony rąk,

czapka zimowa (na przykład wełniana),

wodoodporne obuwie (najlepiej z izolacją przed bardzo niskimi temperaturami) i ciepłe skarpetki,

koc ratunkowy (folia termiczna), który zatrzyma wychłodzenie ciała,

apteczka turystyczna (dobrze dołożyć do niej ogrzewacze chemiczne),

ciepły napój w termosie oraz jedzenie,

tłusty krem lub maść.

Przed wyprawą w góry każdy powinien także zainstalować w telefonie aplikację „Ratunek”, aby w razie gorszego samopoczucia lub zagrożenia móc szybko wezwać pomoc.