Bieg na orientację dla początkujących – przygotowanie biegacza

Zasady biegu na orientację (z ang. foot orienteering), niewiele różnią się od maratonów czy biegów na krótkie i średnie dystanse. W tym przypadku zwycięzcą również zostaje osoba, która zaliczy najszybciej i bezbłędnie swoje trasy. Jednak w przeciwieństwie do klasycznych zawodów, uczestnikom biegu na orientację pozostawia się dowolność w wyborze drogi, którą dotrą do kolejnych punktów rozmieszczonych na trasie. Najistotniejsze jest to, by pokonać trasę w jak najkrótszym czasie pomiędzy punktami kontrolnymi.

Oznacza to, że na ostateczny wynik nie zawsze wpływ ma szybkość czy technika. Sztuka tej dyscypliny polega na jak najsprawniejszym odczytywaniu mapy i kompasu w trakcie rozgrywki. Ponadto kluczowym czynnikiem jest dobrze wykształcona orientacja w terenie i nawigacja, która umożliwia intuicyjne przemieszczanie się po nieznanych obszarach leśnych.

Tego rodzaju zdolności są obowiązkowe, gdyż organizatorzy przekazują uczestnikom mapę z wyznaczonym punktem startowym i trasą tuż przed samym startem. Dokładna trasa dla konkretnych zawodów nie jest znana uczestnikom, przez co nie są oni w stanie zaplanować drogi wcześniej.

Swoją wytrzymałość do biegów na orientację można przygotować, trenując tak, jak każdy biegacz przygotowujący się do startu na zawodach od 3 km do półmaratonu. Lecz główną rolę w treningu biegacza na orientację gra przygotowanie techniczne, czyli umiejętność czytania mapy w terenie i bezbłędne przemieszczanie się z jednego punktu do drugiego.

Umiejętności posługiwania się mapą i orientację w terenie nabywa się przez wiele lat, ogromną ilością treningów technicznych. Bieg na orientację to dyscyplina na tyle unikatowa, że trzeba znaleźć złoty środek, czy chcemy biec szybko na granicy ryzyka i popełnić błąd, czy pobiec wolniejszym tempem i nie stracić czasu na niepotrzebne błądzenie po krzakach. Kto wie, może właśnie ta minimalna strata czasu może przesądzić o zwycięstwie? Na zawodach rangi mistrzowskiej, gdzie liczy się każda sekunda, różnice między miejscami 1-10 są minimalne i nie można, choć na chwilę się rozkojarzyć. Poza tym w biegach na orientację jest start interwałowy, to znaczy, że każdy zawodnik startuje w przypisanej do siebie wcześniej minucie startowej. Wyklucza to możliwość przebiegnięcia za kimś całej trasy bez własnej nawigacji. Z chwilą startu dostajemy mapę i od wtedy liczy się nasz czas.

Trening techniczny jest to trening z mapą, na którym szlifujemy swoje umiejętności nawigacji w lesie, czyli uczymy się, jak poruszać się szybciej po lesie oraz jak nie robić błędów. Przez wiele lat istnienia tej dyscypliny sportu orientaliści na całym świecie odkryli wiele możliwości treningu przygotowującego do osiągnięcia poziomu mistrzowskiego. Wymyślali coraz to trudniejsze treningi, które podniosą ich umiejętności na poziom wyższy niż poziom przeciwników.

Podstawą przygotowania technicznego powinna być więc dokładna analiza przebiegów z treningów, zawodów, żeby znaleźć błędy, które są popełniane oraz określenie ich przyczyny. Samo bieganie zwykłych tras podczas treningów może prowadzić do powielania błędów z zawodów, a tymczasem potrzebne jest odkrycie swoich niedoskonałości i stopniowe eliminowanie ich.

Specjalistyczne treningi pozwalają biegaczom na rozwinięcie szeregu umiejętności takich jak: bieg na kierunek (przy użyciu kompasu), ocena odległości, generalizacja, czyli „czytanie” najważniejszych elementów mapy, skupienie przez cały czas (świadoma i płynna nawigacja). Sam trening techniczny może trwać aż do 2/3 godzin, jednakże częstym elementem treningu są tak zwane interwały, gdzie biegamy kilka razy do 10 min na pełnej prędkości i kilka razy odpoczywamy.

Każdy z powyższych treningów daje zawodnikowi ogromną dawkę wiedzy i zbliża do poziomu mistrzowskiego. Nie są to oczywiście wszystkie możliwe kombinacje treningów i sprawdzania umiejętności. Dla zawodnika, który nigdy nie startował w biegu na orientację, może się to wydawać skomplikowane. Lecz po kilku treningach na pełnej mapie i zrozumieniu „o co biega”, będzie chciał podejmować się coraz to większych wyzwań i poprawiać swój poziom. 

Na początku nie da się samemu zorganizować, „zbudować” takich treningów z powodu braku dostępu do odpowiednich map lub specjalnych programów do budowania tras oraz zmieniania mapy. Jednakże w Polsce prawie w każdym mieście funkcjonuje klub biegaczy na orientację, gdzie trenerzy są skłonni pomóc „nowym zawodnikom” łakomym na nowe doznania, jakie daje bieg na orientację.

Biegi na orientację wymaga wytrzymałości fizycznej, by sprawnie poruszać się w terenie, ale jest także porządnym wysiłkiem umysłowym. Umiejętności nawigacyjne, czyli posługiwanie się mapą w biegu i odczytywanie danych z kompasu jest niezwykle istotne w tej dyscyplinie sportowej. Jeśli lubisz biegać po lesie i umiesz poprawnie czytać mapę, być może orientacja sportowa to coś dla Ciebie!

Bieg na orientację to dyscyplina sportowa, która łączy w sobie kulturę maratońską i akcent survivalowy. Dlatego poza wyborem mapy i kompasu, każdy profesjonalny orientalista, musi zatroszczyć się o:

Odpowiedni ubiór – specyfika tej dyscypliny powoduje, że zawodnik musi być przygotowany na bieg w bardzo wymagających warunkach. Głównym powodem jest fakt, że większość biegów na orientację, organizowanych jest na terenach leśnych. Zatem przedzieranie się w krótkich spodenkach i koszulce przez gałęzie, mogłoby zakończyć się urazem lub kontuzją. Z tego powodu zaleca się zadbanie o wielowarstwowy strój.

Plecak – niektóre maratony mogą trwać nawet kilkanaście godzin. Wówczas odpowiedni plecak staje się niezbędną częścią ekwipunku. Można do niego zapakować wodę i prowiant, który nie zawsze uda się zdobyć w punktach kontrolnych. Plecak umożliwia również wygodne przenoszenie zbędnej odzieży, zdejmowanej lub zmienianej w trakcie biegu.

Obuwie – przy wyborze odpowiednich butów, z pewnością należy uwzględnić zmienność podłoża na trasie. Odpowiednie obuwie powinno bez problemu radzić sobie zarówno na terenach błotnistych, jak i kamienistych. Musi być również wystarczająco komfortowe, aby przebiec kilkanaście kilometrów, bez uczucia dyskomfortu. Dlatego kupując buty biegowe, warto zwrócić uwagę na stopień amortyzacji. Popularnym wyborem są także uniwersalne buty do biegania w terenie.

Latarka czołowa – zdarza się, że zawody kończą się długo po zachodzie słońca. Wówczas wytrzymała czołówka jest niezbędnym narzędziem, które pozwala odnaleźć drogę w ciemnym lesie i prawidłowo odczytać mapę. Latarka świetnie sprawdza się również przy namierzeniu odblaskowych punktów kontrolnych.