Jaką lornetkę wybrać?

Lornetka jest przenośnym przyrządem optycznym, który służy do obserwacji odległych obiektów. Składa się z dwóch soczewek, dzięki którym możliwe jest wielokrotne powiększenie obrazu i regulacja ostrości. Lornetki są popularne w turystyce, myślistwie, ornitologii oraz w obserwacjach astronomicznych. Powiększanie i przybliżanie odległych obrazów stało się możliwe dopiero w XVII wieku, kiedy niemiecko-holenderski wytwórca soczewek Hans Lippershey skonstruował pierwszą lunetę. Dopiero kilkaset lat później pojawił się pomysł połączenia dwóch małych lunet i skonstruowania w ten sposób lornetki.

Wczesne projekty obejmowały wypukłą soczewkę obiektywu i wklęsły okular. Chociaż ta konstrukcja była ciągle ulepszana, zasadniczo dzisiejsze lornetki działają dzięki technologii wymyślonej ponad 400 lat temu.

Jeśli przyjrzysz się, jak zbudowana jest lornetka, zauważysz, że składa się połączonych ze sobą lunet, które na swoich końcach mają różnych rozmiarów soczewki. Kiedy światło przechodzi przez obiektyw, zmienia kierunek i w rezultacie obraz zostaje odwrócony do góry nogami. Aby wszystko wróciło do normy, do gry wchodzą pryzmaty. Pryzmat to po prostu szklany klin, który załamuje światło. Za każdym razem, gdy światło się załamuje, odgina się o 90 stopni. Po przejściu przez dwa pryzmaty światło zostaje więc odgięte łącznie o 180 stopni, co sprawia, że wychodzący z lornetki obraz wygląda tak, jak powinien wyglądać.

Pryzmaty są też przyczyną, dla której lornetki są tak ciężkie i nieporęczne, że niechętnie pakujemy je do turystycznego plecaka. Aby temu zapobiec, producenci czasem rezygnują z pryzmatów i wyposażają lornetki kompaktowe w soczewki odwracające. Niestety, skutkiem takiej zamiany są większe straty światła i słabsze właściwości optyczne. Dlatego najczęściej lżejsze i mniejsze lornetki oferują mniejszą jasność i słabszą jakość obrazu.

Oryginalnym projektem pryzmatu był model Porro i to właśnie skutkiem jego zastosowania jest charakterystyczny kształt lornetek. Porro jest rozwiązaniem jaśniejszym, bardziej efektywnym i zapewnia większy kontrast obrazu.

Pryzmat dachowy został wprowadzony przez firmy Zeiss i Leitz w latach 60. Lornetki z pryzmatem dachowym są mniejsze, bardziej kompaktowe i łatwiej je utrzymać podczas dłuższych obserwacji. Pryzmaty dachowe wymagają większej precyzji podczas produkcji, która przez to jest bardziej kosztowna.

Mimo to najwięksi producenci lornetek postanowili udoskonalić konstrukcję pryzmatu dachowego, który pozwala uzyskać bardziej uniwersalne modele o kompaktowej konstrukcji. Efekt został osiągnięty i dziś pryzmaty dachowe dominują na wielu rynkach high-end, takich jak lornetki do obserwacji ptaków. Pryzmaty Porro są niestety mniej trwałe i zwykle nie są wodoodporne. Dlatego lornetki dachowe wciąż wydają się lepszym wyborem przy zakupie sprzętu o przeznaczeniu turystycznym.

Wśród lornetek można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje ogniskowania: lornetki z ogniskowaniem centralnym (CF) oraz lornetki z ogniskowaniem indywidualnym (IF).

Lornetki z ogniskowaniem centralnym to modele, w których oba okulary są regulowane jednocześnie. Oznacza to, że ostrość obrazu jest ustawiana za pomocą jednej wspólnej regulacji, a użytkownik musi dostosować obie muszle oczne lornetki, aby uzyskać ostry obraz. Jest to stosunkowo prosty i wygodny sposób ustawienia ostrości, jednakże nie każdy użytkownik (szczególnie jeśli nosi okulary) może być zadowolony z takiego rozwiązania. 

Lornetki z ogniskowaniem indywidualnym umożliwiają użytkownikowi niezależne ustawienie ostrości na każdym okularze. Dzięki temu można dostosować lornetkę indywidualnie do właściwości wzroku w każdym oku, co pozwala na uzyskanie bardziej wyraźnego obrazu. Właśnie dlatego takie lornetki te są chętniej kupowane przez osoby z wadami wzroku, które na co dzień noszą okulary.

Oba typy lornetek mają swoje zalety i wady, dlatego przed dokonaniem ostatecznego wyboru sprawdź, które rozwiązanie bardziej Ci odpowiada.

Różne sposoby użytkowania lornetki sprawiają, że na decyzję o tym, jaką lornetkę kupić mają wpływ różne jej cechy. Lornetka w góry powinna być możliwie kompaktowa, podczas gdy obserwacja przyrody i ptaków wymaga sprzętu z powłokami antyodblaskowymi o jak najwyższej jakości optycznej. Poniżej znajdziesz najważniejsze parametry opisujące możliwości lornetek. Dzięki ich przeanalizowaniu będziesz orientował się, co oznaczają informacje udostępniane przez producentów i jaką wartość przedstawiają dla Ciebie.

Większość modeli lornetek oprócz marki producenta ma naniesione na korpusie dwie liczby, które odnoszą się do ich podstawowych parametrów. Np. lornetka Quechua MH B560 posiada oznaczenie 12x32. Dzięki temu jesteś w stanie szybko zorientować się w parametrach optycznych lornetki i stwierdzić, do jakich celów ten model nadaje się najlepiej. 

Pierwsza liczba wskazuje powiększenie. Wspomniany model ma 12-krotne powiększenie, a np. model 8x42 8-krotne. Druga liczba to rozmiar soczewki obiektywu. Zatem w pierwszym przykładzie wynosi ona 32 mm, a w drugim 42 mm. Lornetki z zoomem mają podobne oznaczenia jak modele ze stałym powiększeniem. Różnica polega na tym, że można w nich regulować powiększenie podanym w symbolu zakresie. Oznaczenie 10-22x50 wskazuje, że powiększenie można zmieniać od 10x aż do nawet 22x przy rozmiarze obiektywu 50 mm.

Jest to jeden z najważniejszych parametrów lornetki i każdego sprzętu optycznego. Obraz widziany przez lornetkę o mniejszym powiększeniu będzie mniejszy i dostrzeżesz mniej szczegółów. Warto również mieć na uwadze, że im większe powiększenie, tym większy możesz mieć problem z utrzymaniem lornetki bez ruchu, czego skutkiem będzie rozmywanie się obrazu. Trzeba też pamiętać, że im bardziej zbliżasz się optycznie do obiektu, tym bardziej maleje pole widzenia. 

Zwykle 8x lub 10x jest uważane za dobre powiększenie do większości ogólnych celów, od oglądania krajobrazów, po obserwację ptaków. Jeśli jednak potrzebujesz większego powiększenia, powinieneś zadbać o statyw, gałąź drzewa lub inną podpórkę stabilizującą. Pamiętaj też, że jeśli chcesz obejrzeć koncert lub mecz, lepiej sprawdzą się lornetki o mniejszym powiększeniu

Warto zapamiętać, że duże powiększenie zmniejsza pole widzenia, czyli szerokość obszaru, który zobaczysz w ustalonej odległości, patrząc przez lornetkę. Na przykład, kiedy używasz lornetki turystycznej Quechua MH B560, pole widzenia w odległości 1000 m ma szerokość 87 metrów. W miarę jak obserwowany obiekt będzie w lornetce coraz większy, będziesz widzieć coraz mniej elementów jego otoczenia. Istnieje wyraźna zależność między powiększeniem a polem widzenia dla każdej lornetki. Dlatego kupując lornetkę, warto wybrać model, który oferuje kompromis pomiędzy tymi dwoma parametrami. Łatwo też zrozumieć, że nie zawsze najlepsza lornetka oznacza tę, która ma największe przybliżenie. 

Średnica obiektywu, która często przez fachowców od optyki nazywana jest przysłoną, to rozmiar przedniej soczewki obiektywu i jest to druga liczba, która znajduje się w specyfikacji lornetki. Np. w lornetce 10x42 liczba 10 oznacza, że lornetka daje powiększenie 10 razy, a liczba 42 oznacza, że zamontowano w niej obiektyw o średnicy 42 mm (analogicznie 10x50 oznacza 10-krotne powiększenie i obiektyw 50 mm).

Od średnicy obiektywu zależy ilość światła, która wpada do układu optycznego lornetki i powinna zostać dobrana w zależności od oświetlenia, w jakim najczęściej będziesz prowadził obserwacje. Jeśli obserwujesz nocne niebo lub zwierzęta w dość ciemnym lesie, wybierz lornetkę z obiektywami o dużej średnicy. Obserwacja słonecznych krajobrazów lub latających ptaków tą samą lornetką sprawi, że światła będzie zbyt dużo, przez co obserwacja będzie bardzo męcząca i pogorszy się odwzorowanie kolorów.

Mamy nadzieję, że maszt teraz dość informacji, aby kupić lornetkę, z której będziesz zadowolony. Wielu kupujących nabiera mylnego przekonania, że im wyższe liczy opisujące parametry lornetek, tym lepiej. Prowadzi to do sytuacji, gdy kupują drogi sprzęt, który nie spełnia ich oczekiwań i  szybko zniechęcają się do fascynującego hobby, jakim jest docieranie do niewidocznych gołym okiem szczegółów przyrody, przybliżanie wybranych elementów odległych krajobrazów i obserwacja nocnego nieba. Pamiętaj, że jeśli ciągle miał jakieś wątpliwości, zawsze chętnie pomożemy Ci je rozwiać, jeśli się z nami skontaktujesz.