Kompas turystyczny – co to jest? Jaki kompas wybrać?

Kompas to urządzenie, którego głównym celem jest wskazywanie i określanie kierunku, w jakim znajduje się magnetyczna północ. Jego zadaniem od zawsze było pomaganie wędrowcom i żeglarzom w zorientowaniu się w terenie. Jest także niezbędny w wytyczaniu map.

Kompas turystyczny składa się z bardzo prostych elementów: magnesu oraz igły magnetycznej, która pomalowana jest na dwa kolory. Najczęściej jest to kolor niebieski i czerwony, przy czym tym ostatnim oznaczona jest północ.

W pudełku kompasu znajduje się płyn na bazie alkoholu, którego głównym zadaniem jest stabilizowanie pracy igły. Na większości urządzeń możemy zobaczyć graficzne odwzorowanie pozostałych kierunków świata. Materiał, którym obudowany jest mechanizm kompasu, może być różny. Najczęściej jest to płytka z tworzywa sztucznego.

Czasy się zmieniają, dlatego poza najbardziej klasycznym kompasem magnetycznym możemy obecnie spotkać kilka ich rodzajów. Poniżej znajduje się lista tych najbardziej popularnych.
 
— Kompas słoneczny – jego skuteczność wynika z położenia słońca na niebie w konkretnym momencie doby. Jest on niewrażliwy na wahania magnetyczne, lecz wymaga odpowiednich warunków atmosferycznych. 

— Kompas geodezyjny – ten rodzaj kompasu często nazywany jest dokładniejszą wersją kompasu magnetycznego. Jest on dodatkowo wyposażony w poziomice i służy do dokładnego wytyczania kierunków podczas prac geodezyjnych.
— Kompas geologiczny – to zaawansowany kompas, którego celem jest pomiar biegu warstw geologicznych. 

— Żyrokompas – nazywany także kompasem elektronicznym. W swoim działaniu wykorzystuje żyroskop. Oś jego wirowania jest zbieżna z osią wirowania Ziemi, a co za tym idzie, daje możliwość dokładnego wytyczenia kierunku północnego.

Jednym ze sposobów podziału kompasów jest wyróżnienie ich ze względu na przeznaczenie:

— turystyczne – to typowe kompasy przeznaczone do użytkowania turystycznego, czyli takie, z których korzystać można podczas biegów na orientację, marszów po lesie, trekkingu po górach. Są tu modele zakładane na nadgarstek, palec, szyję, a także te, które można doczepić do plecaka lub paska;

— żeglarskie – korzysta się z nich na żaglówkach, kajakach, motorówkach i innego typu łodziach. Powinny być więc wytrzymałe i wodoodporne oraz wyposażone w limbus, oraz podświetlaną tarczę;

— nurkowe – modele, które mają sprawdzić się pod wodą, muszą być wodoszczelne. Powinny posiadać elementy fluorescencyjne, aby gwarantować dobrą widoczność pod powierzchnią tafli. Dobre kompasy nurkowe posiadają także tarczę obrotową ze szczerbinką, która umożliwia wskazywanie kursu;

— wojskowe – urządzenie musi cechować się niezwykłą wytrzymałością na uszkodzenia oraz ekstremalne warunki pogodowe. Istotne jest także, by posiadały one podziałki UTM, które umożliwiają pracę z mapami wojskowymi. Jedną z najistotniejszych cech modelu wojskowego jest także najwyższa precyzja zdejmowania pomiarów.

Urządzenia nawigacyjne dla biegaczy powinny być lekkie, nieduże i poręczne. Kompas przydaje się w określeniu kierunku poruszania się. Wybierając się na bieg lub marsz na orientację, warto wyposażyć się w kompas:

— na nadgarstek – cechuje się konstrukcją zegarka z paskiem zapinanym na rzep;

— na palec – zakłada się go na lewy lub prawy kciuk. Posiadają antypoślizgową płytkę oraz ergonomiczny kształt. Są precyzyjne i charakteryzują się dużą stabilnością, dlatego można korzystać z nich podczas biegu;

— na karabinek –  można przypiąć go do plecaka;

— na sznurek – można zawiesić go na szyi, żeby nie zgubił się podczas biegu.

Działanie kompasu sprowadza się przede wszystkim do magnetycznej igły, na którą oddziałuje pole magnetyczne z wnętrza (a dokładnie z jądra) Ziemi. Igła kompasu, która jest lekkim i cienkim magnesem, ustawia się wzdłuż pola magnetycznego Ziemi, pokazując kierunek.

Jest to naturalne zjawisko przyrodnicze. Płyn zmniejsza drgania igły i pomaga jej znaleźć lepszą stabilność. Linia pola magnetycznego przebiega wzdłuż kierunku północ–południe. Co ciekawe, południowy biegun magnetyczny znajduje się na geograficznej północy i odwrotnie – warto o tym pamiętać.

Ze względu na specyfikę swojej budowy kompas musi być stosowany tylko w konkretnych okolicznościach. Nie zawsze zadziała on prawidłowo w otoczeniu dużej liczby sprzętów elektrycznych. Jest także całkowicie bezużyteczny na okrętach, do których budowy użyto dużej ilości stali.

Osoby, które nie miały w przeszłości doświadczeń w survivalu ani w harcerstwie, często nie znają różnicy między kompasem a busolą. Nawet w mediach często można spotkać te dwa określenia używane zamiennie. Tymczasem te dwa akcesoria turystyczne nie są dokładnie tym samym.

Busola w pewien sposób zawiera w sobie cechy kompasu magnetycznego. Podobnie jak on wyposażona jest w igłę. Oprócz niej posiada także dodatkowe elementy – przyrządy celownicze. Są one niezbędne do bardzo dokładnego wyznaczenia azymutu. W niektórych busolach dodatkowo umieszcza się lusterko, które w praktyczny sposób pomaga w jednoczesnym wyznaczaniu kierunku i kontrolowaniu ruchów igły.

Wykorzystywanie kompasu w terenie podczas wycieczek najczęściej ogranicza się do orientowania map i rozpoznawania trasy na skrzyżowaniach lub w różnego rodzaju punktach orientacyjnych.

Mapy i przewodniki turystyczne często ustępują urządzeniom elektrycznym. Nie we wszystkim miejscach możemy jednak korzystać z internetu. Wówczas świetnie sprawdzają się tradycyjne metody – kompas i mapa. Jak z nich korzystać?

Kompas kładziemy na mapie w taki sposób, aby środek tarczy znajdował się dokładnie w miejscu, w którym przebywasz. Zarówno płytka kompasu, jak i linie kierunkowe powinny wyznaczać północ. W ten sposób określisz azymut swojej wyprawy.

Kompas magnetyczny jest prostym i dosyć trwałym narzędziem, które trudno zniszczyć. Trzeba jednak odpowiednio się z nim obchodzić. Najważniejsze jest niewystawienie kompasu na działanie magnesów oraz instalacji elektrycznych. 

Dobrym rozwiązaniem będzie także trzymanie kompasu w miejscu o relatywnie stałej temperaturze. W przeciwnym razie płyn, który stabilizuje igłę, może zmienić swoją objętość. Wówczas wewnątrz kompasu pojawia się bąbel powietrza. Jest on nie tylko nieestetyczny, ale także może wpływać negatywnie na skuteczność kompasu i trudność w odczytywaniu wskazań. Jak więc należy przechowywać kompas, by zachowywał on swoje właściwości? Przede wszystkim powinno się go przetrzymywać w pozycji poziomej.

Warto rozważyć zakup kompasu, chociażby po to, aby mieć pewność, że nawet w momencie, kiedy rozładuje nam się bateria we wszystkich urządzeniach mobilnych, nie zostaniemy całkowicie bez pomocy. Dobrej jakości, prosty kompas, będzie służył przez wiele lat praktycznie bezawaryjnie.

Obecnie najczęściej stajemy przed wyborem, czy wybrać kompas cyfrowy, czy magnetyczny. Chcesz zaopatrzyć się w kompas cyfrowy? Jak działa to urządzenie? Kompas cyfrowy jest niezwykle precyzyjny i coraz częściej skomunikowany z GPS-em. Mimo wszystko jest to urządzenie dosyć delikatne, które w warunkach survivalowych może zwyczajnie nie przetrwać.

Najlepszym rozwiązaniem będzie zabranie ze sobą w podróż obydwu rodzajów kompasu. Wiele zależy od tego, gdzie się wybieramy i do czego dokładnie kompasu nam posłuży. Podczas wypraw turystycznych, na które zabieramy namiot trekkingowy i odrobinę poręcznych narzędzi, najlepiej sprawdzi się lekki kompas, który będzie wygodny w użytkowaniu. Najlepiej wybierać taki, który da się powiesić na szyi.