Sonda lawinowa — jak działa i jakie są inne elementy lawinowego abc?

Sonda lawinowa wchodzi w skład lawinowego ABC, czyli zestawu sprzętu, który ma zapewniać największe szanse na przeżycie ofiarom lawin, o ile każdy w grupie posiada wszystkie jego elementy. Sonda lawinowa ma formę metalowego kijka, czy też tyczki mającej długość 240 cm, do nawet 320 cm. Oczywiście noszenie tak dużego przedmiotu byłoby niepraktyczne. 

Dlatego sonda posiada segmentową konstrukcję i każda składa się z około 6 do 8 segmentów, dzięki czemu można ją naprawdę dobrze złożyć i upakować w swoim plecaku. 

Korzystanie z sondy jest dość proste. Po zejściu lawiny korzystamy z niej do lokalizacji zaginionych na lawinisku poprzez dość energiczne wbijanie jej w podłoże. W ten sposób sprawdzimy, czy pod śniegiem nie znajduje się ktoś zasypany i łatwiej nam będzie go odszukać i jak najszybciej wydostać. 

Sondy lawinowe wykonuje się z jednego z trzech materiałów. Najczęściej są one aluminiowe. W takim wypadku charakteryzują się przeciętną wagą i dobrą wytrzymałością. Lżejsza, lecz szybciej psująca się alternatywa to sonda karbonowa. Najsolidniejsze, lecz jednocześnie najcięższe są sondy wykonane ze stali. To może być oczywiście problemem, gdyż jak najniższa waga wyposażenia ma niezwykle duże znaczenie w trakcie wymagających wędrówek. 

Sama sonda to oczywiście bardzo ważny element lawinowego ABC, lecz samodzielnie zbyt wiele nam nie da. Najważniejszy jest detektor. To, jak działa detektor lawinowy, można niezwykle prosto wytłumaczyć. To urządzenie bowiem nadaje i odbiera sygnał radiowy o częstotliwości 457 kHz, w ten sposób umożliwiając zlokalizowanie zasypanej osoby.

Detektory są dostosowane do obsługi w rękawicach zimowych, dzięki czemu nie trzeba wystawiać się na zimno w trakcie ich wykorzystywania. 

O ile detektor oraz sonda to elementy wyposażenia, które służą do lokalizowania zaginionych, tak ostatnia część lawinowego ABC ma na celu ich wydostanie spod śniegu. Mowa tu oczywiście o łopacie lawinowej, która bywa też nazywana szuflą. Jest ona wykonana w specjalny sposób z bardzo lekkiego anodowanego aluminium, a do tego posiada takie udogodnienia jak na przykład teleskopowa rączka. 

Ponadto łopaty są wzbogacone o specjalnie wyprofilowany trzonek, a co najważniejsze posiadają wzmocnioną część kopiącą, dzięki czemu łatwiej jest z ich pomocą dostać się do zawartości znajdującej się pod lawiną.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym ciekawym przedmiocie. Może nie jest on elementem zestawu lawinowego ABC, tak jak detektor, sonda i łopata, ale plecak lawinowy to zdecydowanie coś, w co warto się wyposażyć, jeśli wybieramy się na teren zagrożony lawinami.  

Jest to specjalny rodzaj plecaka wyposażony w poduszki powietrzne, które napełniane są gazem w razie pociągnięcia linki. Dzięki niemu osoby nie będą zasypywane przez lawinę, a łatwiej będzie im utrzymać się na jej powierzchni. Spore rozmiary plecaka ułatwiają też znalezienie osoby zakopanej pod śniegiem. 

Dodatkowo istnieją plecaki lawinowe, które odsysają powietrze z poduszek po upływie pewnego czasu, dzięki czemu osobie porwanej przez lawinę jest łatwiej oddychać i ma ona więcej przestrzeni.

Elementy wyposażenia warto dobierać od renomowanych producentów. W wypadku detektorów jednym z najbardziej polecanych jest marka Pieps. Produkuje ona nowoczesny sprzęt lawinowy, lecz warto zapoznać się z ofertami różnych producentów.

Walka z lawiną może przypominać walkę z chorobami. Natura niejednokrotnie udowadnia swoją wyższość nad człowiekiem, więc najlepsze co można zrobić to dobrze się zabezpieczyć i umieć oceniać ryzyko. Trzeba więc zadbać o profilaktykę. Specjaliści od bezpieczeństwa w górach mówią o tym, że da się ograniczyć ryzyko napotkania lawiny nawet o 99%.

Przede wszystkim trzeba zadbać o swoją wiedzę na temat lawin. Dowiedzieć się, jak można je przewidywać i też jakie zachowania są w stanie ją spowodować. Powinniśmy też regularnie sprawdzać stopień zagrożenia lawinowego, w miejscu, w którym się znajdujemy w górach i rozumieć, co oznacza każdy ze stopni. Przydatny może być też specjalny kurs lawinowy. Jest to szkolenie uczące zachowania w razie lawin śnieżnych prowadzone często przez ratowników GOPR i TOPR. Organizator takiego szkolenia podzieli się z nami wiedzą oraz wypożyczy sprzęt do treningu lawinowego, dzięki czemu dowiemy się jak korzystać z detektora, sondy, łopaty, czy też plecaka lawinowego. 

Istnieje 5 stopni zagrożenia lawinowego i znając dobrze, co oznaczają poszczególne stopnie zagrożenia, powinniśmy ograniczać swoje górskie wypady.

Przy pierwszym wystarczą podstawowe środki ostrożności.
Eksperci najczęściej polecają, by przy drugim stopniu poruszać się po stokach o nachyleniu niższym niż 39'.
Przy stopniu trzecim maksymalne pochylenie „bezpiecznych” stoków spada do 34'.
Z kolei, gdy mamy do czynienia z czwartym stopniem lepiej pozostać na oznakowanych trasach i mało stromych stokach, których nachylenie wynosi mniej niż 30'.
Przy piątym lepiej z kolei zaniechać wszelkich wyjść i pozostać w bezpiecznych miejscach.

Oczywiście w ramach dbania o bezpieczeństwo trzeba też się odpowiednio wyposażyć. Najlepiej poruszać się grupami, a każda osoba powinna mieć włączony detektor w trybie nadawania, przymocowany jak najbliżej ciała. Poleca się na przykład umieszczenie go w pokrowcu na klatce piersiowej pod ubraniem. W ten sposób nie zgubimy go w razie spotkania z lawiną.

Oprócz tego oczywiście powinniśmy mieć wszystkie inne potrzebne elementy wyposażenia zimowego i alpinistycznego, czyli raki, kask, dobre kije trekkingowe, czekany, uprząż wspinaczkową, a także odzież przystosowaną do śniegu i często bardzo niskich temperatur. Dla własnego bezpieczeństwa nie powinniśmy rezygnować z żadnego elementu podstawowego alpinistycznego wyposażenia.

Jeśli lawina zaskoczy na stokach, to każdy narciarz powinien pamiętać przede wszystkim o wypięciu nart oraz porzuceniu kijków i plecaka, chyba że jest to plecak lawinowy. Wszelkie elementy wyposażenia ułatwiają bowiem lawinie pociągnięcie człowieka ze sobą, co znacząco utrudnia jego znalezienie. 

Zazwyczaj po usłyszeniu huku, który wskazuje na to, że nadchodzi lawina mamy naprawdę niewiele czasu. Należy wtedy unikać drzew, czy też małych skał, a schronienia szukać za dużymi blokami skalnymi kucając za nimi i dokładnie osłaniając głowę przy pomocy swoich rąk, by zmniejszyć ryzyko jej uszkodzenia.

To samo dotyczy osób znajdujących się na szlakach. Najgorsze co mogą one zrobić to chowanie się za drzewami, które nie stanowią żadnego wyzwania dla masy śniegu, która niejednokrotnie potrafi wręcz wyciąć cały las. 

W razie, gdyby lawina miała nas porwać, warto też uruchomić plecak lawinowy. Pociągnięcie za sznurek otwiera w kilka sekund poduszkę napełnioną gazem, która zwiększy nasze szanse na pozostanie na powierzchni, a co za tym idzie również na odnalezienie nas przez akcję ratunkową i przeżycie. 

Ponadto, aby możliwe było nas znalezienie trzeba pamiętać o tym, że w trakcie bezpiecznego wyruszania zimą w góry należy mieć ze sobą detektor włączony w trybie nadawania, czasem oznaczonym po angielsku jako send. 

Jeśli znajdziemy się po drugiej stronie barykady i byliśmy świadkami zejścia lawiny, lecz nas ona ominęła, to powinniśmy przejść do szybkiego działania. Zazwyczaj, by zwiększyć szanse na odnalezienie i przeżycie zaginionych, mamy około 18 minut, więc niezwłocznie przechodzimy do powiadomienia służb ratowniczych. Do tego przełączamy detektor w tryb odbioru, czasem oznaczony na urządzeniu jako search, by wykrywał on sygnał pozostawiany przez osoby, które zasypał śnieg. 

Następnie przechodzimy do przeszukiwania terenu z detektorem. Im lepszy mamy, tym lepiej dla nas, gdyż w topowych urządzeniach możemy liczyć na pasmo wyszukiwania o szerokości do 70 m. Mimo wszystko lepiej nieco zawęzić to pole, gdyż niektórzy nie posiadają detektorów, o tak dużym zasięgu. 

Jeśli wykryjemy sygnał, należy zbliżyć się do jego źródła i znaleźć jak najbliższe miejsce, a następnie wziąć przyrząd, jakim jest sonda i energicznie wbijać go w śnieg, by odnaleźć tam zasypaną osobę. 

W ten sposób szanse na przeżycie przez nas, jak i innych uczestników wyjazdu są znacznie wyższe. Warto o tym pamiętać, przy wyjazdach w góry na tereny zagrożone ich występowaniem i zawsze w trakcie wędrówek zachowywać zdrowy rozsądek oraz umiejętnie oceniać ryzyko.