Co to są skoki narciarskie?

Zanim przejdziemy do szczegółów, warto zacząć od podstaw. Czym właściwie są skoki narciarskie? Jest to zimowa dyscyplina sportowa (choć może być również uprawiana latem), zaliczana do narciarstwa klasycznego. Jej głównym założeniem jest wykonanie jak najdłuższego skoku na nartach. Skoczek zasiada na belce startowej, odpycha się od niej i przyjmując pozycję najazdową, mknie w stronę progu.

Gdy zbliża się do niego, następuje odbicie, po którym zawodnik przyjmuje konkretną pozycję w locie (tak zwana pozycja V). Po zbliżeniu się do zeskoku następuje moment lądowania. Skok jest oceniany pod kątem odległości oraz stylu (estetyka lotu oraz lądowania). Zsumowane punkty składają się na ogólny wynik zawodnika. Poniżej bardziej szczegółowo opiszemy poszczególne elementy skoku.

Już z powyższego opisu wynika, że skok narciarski składa się z kilku oddzielnych faz. Każda z nich ma swoją charakterystykę, a jej prawidłowe wykonanie jest ważną częścią składową udanego skoku. Są one na tyle istotne, że szkoda zakończyć temat jedynie na ich wymienieniu. Warto napisać kilka dodatkowych słów, aby osoba niezaznajomiona z tym sportem mogła zrozumieć jego mechanikę. Co warto wiedzieć o częściach składowych skoku narciarskiego?

1. Faza najazdu. Rozpoczyna się ona od zajęcia miejsca na belce przez skoczka. Jednocześnie umieszcza on narty w specjalnych torach najazdowych. Jego zadaniem jest dynamiczne odepchnięcie się od belki, ale w taki sposób, aby nie stracić równowagi. Po opuszczeniu platformy zawodnik zjeżdża w dół rozbiegu, przyjmując aerodynamiczną pozycję. Ma ona na celu rozwinięcie jak największej prędkości, co jest kluczowe w kontekście oddania dalekiego skoku.

2. Faza odbicia. Na końcu rozbiegu znajduje się próg, czyli miejsce na podwyższeniu, gdzie kończy się rozbieg, a zaczyna zeskok. To punkt, w którym zawodnik musi się wybić, zmieniając sylwetkę na wyprostowaną. Żeby oddać daleki skok, trzeba dobrze „trafić w próg”. W praktyce oznacza to odbicie się w odpowiednim miejscu, z właściwą siłą oraz pod optymalnym kątem.

3. Faza lotu. Po wybiciu zawodnik przechodzi do fazy lotu. W tym celu ustawia on narty w „pozycji V”. Polega ona na rozstawieniu ich pod kątem na zewnątrz. Dzięki temu tworzy się pod nimi poduszka powietrzna, która pozwala odlecieć na większą odległość (zwłaszcza kiedy zawieje przedni wiatr). Zadaniem skoczka w locie jest starać się stabilnie prowadzić narty, opierając się ruchom powietrza.

4. Faza lądowania. W momencie, kiedy zawodnik zbliży się do zeskoku, przychodzi czas na lądowanie. Można je wykonać na dwa sposoby: na dwie nogi lub telemarkiem. Większość skoczków decyduje się na tę drugą opcję, ponieważ jest ona lepiej oceniana przez sędziów. Telemark polega na „wyrzuceniu” jednej nogi do przodu. Na koniec pozostaje utrzymanie równowagi i zatrzymanie się przy bandzie.

Większość zawodów w świecie skoków narciarskich to właśnie konkursy indywidualne. W dniu poprzedzającym z właściwe zawody odbywają się kwalifikacje. Na ogół startuje w nich około 60-70 skoczków. Ich zadaniem jest wyłonić 50 zawodników, którzy wystartują w pierwszej serii konkursu. Kolejność startu jest tworzona na zasadzie odwrócenia tabeli generalnej całego cyklu.

Na wynik skoczka składa się kilka czynników: odległość, noty oraz punkty za wiatr. Składają się one za łączną notę za skok. Do drugiej serii konkursu przechodzi 30 zawodników z najlepszymi wynikami. Łączna nota z dwóch skoków decyduje o ostatecznym miejscu w danych zawodach. Za zajęte miejsce zawodnicy otrzymują punkty do klasyfikacji generalnej.

Zawody drużynowe opierają się na zasadzie rywalizacji ze sobą reprezentacji, które tworzą 4-osobowe drużyny. Trener wybiera czterech zawodników, którzy będą reprezentować dany kraj w „drużynówce”. Ze względu na małą liczbę reprezentacji, w przypadku tego rodzaju konkursu nie organizuje się kwalifikacji. Zawody drużynowe również składają się z dwóch serii.

W pierwszej rundzie każdy z czterech reprezentantów oddaje po jednym skoku. Na wynik drużyny składa się suma punktów ze wszystkich prób. Do drugiej odsłony awansuje osiem najlepszych drużyn. Ta przebiega na dokładnie takich samych zasadach jak pierwsza seria. Każdy ze skoczków oddaje po jednym skoku. Na miejsce w klasyfikacji końcowej składa się więc łącznie osiem skoków.

W skokach narciarskich chodzi głównie o dalekie loty, więc nic dziwnego, że punkty za odległość stanowią największą część noty. Za osiągnięcie punktu konstrukcyjnego zawodnik otrzymuje 60 punktów (w przypadku skoczni mamucich jest to 120 punktów). Za każdy metr poniżej lub powyżej wspomnianego punktu K, punkty są dodawane lub odejmowane. Konkretna liczba jest zależna od rozmiaru skoczni.

Na skoczniach o punkcie konstrukcyjnym K-90 lub K-95 liczba ta wynosi 2 punkty za metr. Na dużych skoczniach – K-120 lub K-125 – jest to 1,8 punktu, a na mamutach 1,2 punktu za każdy metr. A jak się liczy odległość w skokach narciarskich? Jest ona mierzona od progu skoczni aż do pięty tylnego buta skoczka. Wynik jest podawany z dokładnością do 0,5 metra.

W skokach narciarskich noty za styl również odgrywają bardzo dużą rolę. W tym przypadku mamy do czynienia z czysto wizualną oceną skoku. Dotyczy to wszystkich faz skoku łącznie. Oceny dokonuje pięciu sędziów. Każdy z nich przyznaje za skok od 0 do 20 punktów. Co ważne – w celu zachowania obiektywności – najwyższa i najniższa nota są odrzucane. Pozostałe trzy są sumowane i dodawane do punktów za odległość.

Ile punktów dostaje się w skokach narciarskich? Sędziowie oceniający styl są zobowiązani do respektowania kilku kryteriów. Za błędy popełnione w fazie lotu można odjąć maksymalnie 5 punktów. W tym przypadku ocenianie są: płynne przejście z wybicia do lotu, stabilna pozycja w powietrzu oraz odpowiedni moment podejścia do lądowania. Jeżeli chodzi o lądowanie, tutaj również można stracić 5 punktów. Dwa punkty są odejmowane z automatu za brak telemarku.

Największy wpływ na ocenę za styl ma jednak to, co ma miejsce po lądowaniu. Jest to tak zwana faza odjazdu. Jeżeli skoczek upadnie, oznacza to automatyczne odjęcie 7 punktów. Jeżeli skok zostanie podparty, skutkuje to utratą 4-5 punktów. Kłopoty z równowagą mogą zaś kosztować od 0,5 do 3 punktów. Wraz z minięciem „linii upadku” kończy się ocena skoczka.

Ostatnią częścią składową wyniku skoczka są dwie bonifikaty: za wiatr oraz za belkę startową. Zacznijmy od pierwszej z nich. Rekompensaty za warunki wietrzne zostały wprowadzone w sezonie 2009/2010. Ich zadaniem jest zneutralizować wpływ warunków na uzyskiwaną odległość. W zależności od tego, czy wiatr podczas skoku był sprzyjający, czy przeszkadzający, punkty są odejmowane lub dodawane.

Razem z bonifikatami za wiatr, zostały wprowadzone rekompensaty za belkę startową. O co w nich chodzi? Platforma, z której startują zawodnicy, jest ruchoma. Można ją podnosić lub obniżać w zależności od warunków. Zmienia to jednak długość rozbiegu, który ma bezpośrednie przełożenie na odległość skoku. Z tego powodu każda zmiana rozbiegu w trakcie zawodów sprawia, że zawodnik otrzymuje dodatkowe punkty (rozbieg w dół) lub punkty są mu odejmowane (rozbieg w górę).

To zdecydowanie najważniejszy cykl w świecie skoków narciarskich. Odbywa się on corocznie i trwa mniej więcej od końca listopada do końca marca. W jego skład wchodzi zmienna liczba konkursów. Na ogół jest ich około 30 – większość indywidualnych oraz kilka drużynowych. Za poszczególne miejsca w zawodach przyznawane są punkty, które składają się na klasyfikację generalną. Jej zwycięzca zdobywa Kryształową Kulę. Cyklem będącym o szczebel niżej jest Puchar Kontynentalny.

Dzierży on miano najbardziej prestiżowego turnieju w sezonie. TCS wchodzi w skład Pucharu Świata, ale jednocześnie stanowi oddzielą klasyfikację. Jak sama nazwa wskazuje, Turniej Czterech Skoczni jest rozgrywany w czterech lokacjach znajdujących się w Niemczech i Austrii: Oberstdorfie, Garmisch-Partenkirchen, Innsbrucku oraz Bischofshofen. Na cztery konkursy składa się osiem skoków. Zawodnik, który zgromadzi na swoim koncie najwięcej punktów, zostaje jego zwycięzcą.

Dla każdego skoczka narciarskiego ogromnym zaszczytem jest zdobyć medal igrzysk olimpijskich lub mistrzostw świata. Pierwsza ze wspomnianych imprez odbywa się co cztery lata, natomiast światowy czempionat co dwa. Zarówno program igrzysk olimpijskich, jak i mistrzostw świata przewiduje dwa konkursy indywidualne (na skoczni normalnej oraz dużej), a także konkurs drużynowy. Dla młodych zawodników istnieją również mistrzostwa świata juniorów.

Klasyczne mistrzostwa świata nigdy nie są rozgrywane na skoczniach mamucich. Im dedykowany jest specjalny czempionat nazywany mistrzostwami świata w lotach narciarskich. Mamuty to skocznie, gdzie oddaje się skoki przekraczające 200 metrów. Obecny oficjalny rekord świata w długości skoku narciarskiego wynosi 253,5 metra i należy do Stefana Krafta. Ta impreza również odbywa się co dwa lata. Mają one dosyć specyficzny przebieg, ponieważ składają się na nie cztery serie. Oprócz tego oddzielnie są rozgrywane zawody drużynowe.

Popularność skoków narciarskich w Polsce nie wzięła się znikąd. Fakt, że tak wiele osób chętnie śledzi zmagania skoczków wynika z tego, że nasza ziemia wydała na świat wielu wspaniałych zawodników. To właśnie oni przyczynili się do popularyzacji tej dyscypliny w naszym kraju, osiągając międzynarodowe sukcesy. Które nazwiska nie powinny być obce każdemu fanowi skoków narciarskich?

1. Adam Małysz. Nie sposób zacząć tutaj od kogokolwiek innego. To absolutna legenda polskich skoków narciarskich oraz ogólnie sportu w naszym kraju. Na początku XXI wieku jego sukcesy zapoczątkowały tak zwaną Małyszomanię, czyli ogromny boom na śledzenie skoków. Wśród sukcesów Adama Małysza należy wymienić cztery medale olimpijskie, sześć medali mistrzostw świata oraz cztery Kryształowe Kule. Karierę zakończył on po sezonie 2010/2011, posiadając na swoim koncie 39. tryumfów w zawodach Pucharu Świata.

2. Kamil Stoch. Uważany jest on za bezpośredniego następcę Adama Małysza. Największe sukcesy zaczął odnosić po zakończeniu kariery przez Orła z Wisły. Na ten moment posiada on trzy tytuły mistrza olimpijskiego, sześć medali mistrzostw świata (w tym dwa indywidualne), a także dwie Kryształowe Kule. Na ten moment może się on pochwalić 39. indywidualnymi zwycięstwami w konkursach Pucharu Świata. Kariera Kamila wciąż trwa, więc przed nim jeszcze wiele szans, aby poprawić swoje statystyki.

3. Dawid Kubacki. To kolejny skoczek, którego kariera nadal trwa. Co ciekawe, na większe sukcesy w karierze Dawida przyszło nieco poczekać. Swoją listę indywidualnych trofeów otworzył w 2019 roku, kiedy został indywidualnym mistrzem świata. W światowym czempionacie w 2023 roku dołożył brąz. To również brązowy medalista Igrzysk w Pekinie w 2022 roku. Oprócz tego wygrywał on raz Turniej Czterech Skoczni oraz czterokrotnie Letnie Grand Prix. Na swoim koncie ma na ten moment 11 tryumfów w konkursach indywidualnych Pucharu Świata. Jak dalej potoczy się jego kariera?

4. Piotr Żyła. Tego skoczka nie trzeba przedstawiać nawet osobom, które nie śledzą świata skoków narciarskich. Słynie on nie tylko z dużych sukcesów osiąganych na arenie międzynarodowej, ale także barwnej osobowości. Trzeba jednak przede wszystkim zauważyć, że jest to dwukrotny indywidualny mistrz świata. Ta sztuka udała mu się w 2021 oraz 2023 roku. Może się on także pochwalić drugim miejscem w Turnieju Czterech Skoczni. W Pucharze Świata odniósł on na razie dwa zwycięstwa.

Jeżeli Twoją pociechę ciągnie do uprawiania skoków narciarskich, pierwsze co warto zrobić to zapisać ją do klubu sportowego z sekcją skoków. Nie jest to jednak takie proste, ponieważ tego typu kluby funkcjonują jedynie w pobliżu skoczni, a tych jest w Polsce niewiele. Najlepiej mieszkać w okolicach takich ośrodków jak Zakopane czy Wisła. W praktyce możliwość taka ogranicza się jedynie do osób, które mieszkają w pobliżu gór. Trzeba pamiętać, że treningi odbywają się kilka razy w tygodniu i maluch musi na nie dotrzeć.

Co dokładnie czeka dziecka po zapisaniu go do klubu? Tam trafi pod opiekę profesjonalnego trenera. Na początek przeprowadzi on rozmowę z rodzicem oraz wykona testy sprawnościowe. Samo wdrażanie w trening skoków przebiega stopniowo. Na początku będzie to imitacja skakania. Potem przyjdzie czas na trening na małej skoczni narciarskiej, zaczynając od zjeżdżania z zeskoku. Maluch jest dalej oswajany z kolejnymi fazami, co pozwala mu zdecydować, czy jest to sport dla niego.

Kiedy jest najlepszy czas, aby zacząć trenować skoki narciarskie? Przyjmuje się, że jest to wiek 6-8 lat. To optymalny czas, aby zacząć się rozwijać w tej dyscyplinie. Warto być jednak świadomym, że dziecko już wcześniej powinno być nauczone jazdy na nartach. Jest to warunek konieczny, aby zacząć trenować. Jeżeli jednak tak jest, reszta powinna pójść już z górki. Można zacząć treningi i bić kolejne osobiste rekordy! Szeroki wybór sprzętu narciarskiego znajdziesz w ofercie Decathlon.