Jak czytać mapę turystyczną w górach?

Zanim zaczniemy analizować mapę, musimy zorientować się, z jakim jej rodzajem mamy do czynienia. Istnieje bardzo dużo rodzajów map, jednak najbardziej podstawowymi są: topograficzna, przeglądowa oraz topograficzno-przeglądowa. Czym charakteryzuje się każda z nich?

1. Mapa topograficzna. Jest to najbardziej szczegółowy rodzaj mapy. Przedstawia ona naturalne cechy terenu na konkretnym obszarze. Znajdziemy na niej zaznaczone wzgórza, doliny, rzeki, drogi, a nawet konkretne budynki. Zadaniem tego rodzaju map jest jak najdokładniejsze przedstawienie konkretnego obszaru. Są one bardzo przydatne dla turystów, którzy przemieszczają się pieszymi szlakami turystycznymi w okolicy.

2. Mapa przeglądowa. Ten typ mapy jest zdecydowanie bardziej ogólny. Pokazuje obszar w dużym zasięgu, a co za tym idzie – z mniejszą szczegółowością od mapy topograficznej. Tego rodzaju mapy są wykorzystywane do ogólnego zorientowania się w topografii regionu oraz zaplanowania podróży. Na tego rodzaju mapie możemy znaleźć informacje o głównych drogach, miastach oraz granicach administracyjnych. Nie możemy jednak liczyć na większe szczegóły.

3. Mapa przeglądowo-topograficzna. Jak sama nazwa wskazuje, jest to połączenie mapy przeglądowej i topograficznej. W praktyce oznacza to, że pokazuje ona dosyć duży obszar i zawiera informacje topograficzne, ale w mniejszej szczegółowości niż klasyczna mapa topograficzna. Ten rodzaj mapy jest chętnie wykorzystywany przez turystów do przemieszczania się po konkretnym obszarze.

Informacje o skali mapy w pierwszym momencie mogą wydawać się skomplikowane, ale w rzeczywistości są one dosyć proste do odczytania. Wystarczy jedynie zapoznać się z kilkoma podstawowymi zasadami, aby nauczyć się skutecznie rozczytywać mapę. Przede wszystkim, trzeba jednak wiedzieć, że rozróżniamy dwa rodzaje skal na mapach: liniowe oraz proporcjonalne. Co one oznaczają?

1. Skala liniowa. Ten rodzaj skali oznaczany jest za pomocą linii, która jest odpowiednikiem konkretnej odległości na mapie. Jest to bardzo proste oznaczenie, które pozwala zorientować się w realnych odległościach w terenie. Dla przykładu: jeżeli 1 cm na mapie odpowiada 1 km odległości w terenie, a pomiędzy naszą lokalizacją a celem mapa wskazuje 4 cm odstępu, oznacza to, że w punkty są od siebie oddalone o 4 km w linii prostej.

2. Skala proporcjonalna. Jest ona bardzo często spotykana na mapach turystycznych. W tym przypadku skala jest zapisana w postaci proporcji, na przykład 1:100 000. Oznacza to, że pojedyncza jednostka na mapie odpowiada 100 000 jednostek w terenie. Aby obliczyć rzeczywistą odległość, trzeba pomnożyć długość na mapie przez mianownik skali. Dla przykładu: jeżeli odległość pomiędzy dwoma punktami wynosi 4 cm odstępu, a skala wynosi 1:100 000, należy pomnożyć 4 × 100 000. Oznacza to, że rzeczywisty dystans wynosi 400 000 cm, co bardzo łatwo możemy przeliczyć na 4 km.

No dobrze, ale jak prawidłowo odczytać informacje zawarte w poziomicach? Pierwszym krokiem jest zrozumienie różnic wysokości. Trzeba wiedzieć, że każda warstwica umieszczona na mapie oznacza pewną różnicę wysokości. Informację o niej można znaleźć w legendzie mapy. Jeżeli wynosi ona na przykład 10 metrów, oznacza to, że różnica wysokości pomiędzy dwoma położonymi obok siebie warstwicami, wynosi właśnie tyle.

W poziomicach zawarta jest również informacja o kształcie terenu. Im bliżej siebie znajdują się linie, tym bardziej stromego zbocza możemy się spodziewać. Oddalone od siebie warstwice należy z kolei interpretować jako teren o łagodniejszym nachyleniu. Co ważne, skrzyżowanie poziomic oznacza obecność szczytu wzniesienia. Analogicznie, najniższy punkt na mapie znajduje się tam, gdzie warstwice są najbardziej od siebie oddalone.

Bardzo przydatną informacją może być również kierunek spadku terenu. Można go poznać na podstawie kształtu poziomic. Jeżeli kurczą się one w stronę konkretnego punktu, oznacza to spadek terenu. Stopniowe rozszerzanie się sygnalizuje z kolei wznoszenie się terenu. Wysokość danego punktu można z kolei ustalić na podstawie warstwicy, na której się znajduje. Wysokość, na której się aktualnie znajdujemy, możemy poznać, porównując różnicę pomiędzy konkretnymi poziomicami.

Dobra znajomość znaków, które znajdują się na mapie, niewiele pomoże w momencie, kiedy nie znamy swojego położenia. Aby wykorzystać mapę geograficzną w praktyce, w pierwszej kolejności trzeba znaleźć swoją lokalizację. Do tego celu potrzebny będzie kompas. Większość map jest skonstruowana w ten sposób, aby góra oznaczała północ. To bardzo ważna informacja w kontekście ustalania swojego położenia. Co należy zrobić?

1. Połóż kompas na mapie.
2. Ustaw tarczę kompasu w ten sposób, aby jego krawędź oraz linie kierunkowe były równoległe do siebie i równoległe do krawędzi mapy.
3. Obracaj mapę z położonym kompasem aż do momentu, kiedy igła magnetyczna wskaże północ.
4. W tym momencie ustawienie mapy pokrywa się z terenem, co pozwoli Ci na rozpoznawanie obiektów wokół siebie.

Wykorzystanie mapy w terenie wcale nie jest tak trudne, na jakie wygląda. Przed wyjściem w teren należy jednak dowiedzieć się, jakie są oznaczenia na mapie i nauczyć się je czytać. Kiedy to zrobimy, zlokalizowanie swojego położenia i wyznaczenie kierunku marszu nie powinny sprawić trudności. Warto zaopatrzyć się również w akcesoria turystyczne takie jak kompas, latarka czy lornetka, które zapewnią komfortowe warunki podczas trekkingu z mapą.