Co to jest SIBO? Jakie są objawy, jak leczyć, jaka dieta najlepsza?

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego – SIBO to patologiczny stan, w którym w jelicie cienkim pojawia się znacznie więcej bakterii różnego typu, niż w normalnych warunkach. Wówczas ilość bakterii w jelicie cienkim rośnie, ale pojawiają się tutaj także bakterie charakterystyczne dla jelita grubego. Najczęściej ten stan prowadzi do nieprawidłowej pracy układu pokarmowego: biegunek lub zaparć i zaburzonego wchłaniania składników odżywczych.

To poważne zaburzenie mikrobioty jelit, które zawsze wymaga antybiotykoterapii oraz odpowiedniej diety, jednak nadal często pojawiania się zespół SIBO jest dosyć niska.

Wśród przyczyn występowania SIBO wymienić należy przede wszystkim nieprawidłowości w budowie oraz długotrwałe zaburzenia trawienia i perystaltyki jelit, ale ten zespół może pojawić się także w przebiegu innych schorzeń. Czynniki ryzyka rozwoju SIBO to także:

– cukrzyca;

– marskość wątroby;

– przewlekła choroba nerek;

– mukowiscydoza;

– niedobory odporności;

– uchyłki jelita cienkiego i inne zmiany anatomiczne.

Zespół rozrostu flory bakteryjnej jelita jest jednak najczęstszy u osób z zespołem jelita drażliwego (IBS), celiakią i przewlekłym zapaleniem trzustki, a także wśród chorych na chorobę Parkinsona. Z kolei częstość występowania SIBO u dzieci to 0-35 procent zdrowej populacji. 

Pierwsze objawy zespoły rozrostu bakteryjnego mogą być bardzo niecharakterystyczne. Pojawiają się wzdęcia, uczucie pełności w jamie brzusznej, biegunki lub zaparcia. 

SIBO może prowadzić do przewlekłych biegunek. Mogą to być wypróżnienia wodniste lub tłuszczowe. W drugim z przypadków stolec staje się gliniasty, zwykle żółty i trudny do spłukania. Dosyć częsty w przebiegu SIBO jest także ból brzucha. W przypadku braku leczenia przerostu bakteryjnego lub zaawansowanego stanu objawy mogą być także dalej idące. To m.in.:

– niedożywienie z utratą masy ciała;

– niedobory witamin D i A, a także B12;

– obrzęki;

– zmiany skórne;

– zaburzenia neurologiczne.

Co ciekawe, część pacjentów SIBO w ogóle nie odczuwa objawów chorobowych. Nie warto jednak ignorować nawet mało uciążliwych dolegliwości. Choć schorzenie to ma charakter jelitowy, to w zespole przerostu bakteryjnego (SIBO) symptomy mogą znacznie obniżyć komfort życia, a z czasem prowadzić do objawów, które z pracą przewodu pokarmowego ciężko połączyć: do zaburzeń koncentracji czy przewlekłego zmęczenia. 

Często już wyrównanie cukrzycy, odstawienie szkodzących leków czy udrożnienie jelit jest już połową sukcesu w leczeniu choroby SIBO. Bakterie w jelicie cienkim przestaną się namnażać i przemieszczać, a objawy SIBO stracą na nasileniu także dzięki odpowiedniej diecie.

Leczenie żywieniowe ma na celu poprawę wchłaniania podstawowy składników odżywczych i wykluczenie ryzyka niedożywienia u chorego. Sprawdzonym rozwiązaniem jest przejście na dietę FODMAP, która zakłada znaczne ograniczenie spożycia fermentujących węglowodanów. To jadłospis, w którym z diety wykluczamy mono-, di-, oligosacharydy oraz poliole, a więc fruktozę, laktozę czy sorbitol i ksylitol. Dieta z wykluczeniem produktów, które fermentują w jelitach, jest coraz częściej wykorzystywana w objawach zespołu jelita drażliwego, ale najlepiej sprawdza się właśnie u chorych z SIBO. 

Sama dieta low FODMAP jest ściśle związana z aktywnością bakterii jelitowych fermentujących cukry i składa się z trzech etapów. Najbardziej restrykcyjny i surowy jest pierwszy etap, gdy przez najczęściej 6-8 tygodni z diety pacjenta wyklucza się produkty zawierające duże ilości FODMAP. W drugim etapie powoli rozszerza się dietę, zwracając pilną uwagę na produkty, które wywołują objawy choroby. Ostatni etap to powrót do normalnej diety, która wykluczać będzie tylko produkty powodujące nasilenie objawów chorobowych. W większości przypadków oznacza to wyeliminowanie tylko pojedynczych produktów. Produkty o najwyżej zawartości FODMAP to m.in.:

– jabłka, gruszki, owoce z puszki i suszone;
– mleko i przetwory mleczne;
– pszenica, jęczmień
– awokado, kalafior, burak, kapusta, cebula;
– nasiona roślin strączkowych, grzyby i orzechy nerkowca i pistacje.

Na drugim biegunie są także popularne produkty o niskiej zawartości FODMAP, które dieta w SIBO przyjmie jako nieprowadzące do zaburzeń trawienia i wchłaniania: banany, truskawki, pomarańcze, pomidor, dynia, papryka, ogórek, orzechy włoskie, migdały, ryż, kasza gryczana, mleko migdałowe, mozzarella, parmezan, nasiona słonecznika i dyni. 

Jak wygląda terapia tego zespołu? Celem leczenia SIBO jest przywrócenie prawidłowej flory bakteryjnej jelita cienkiego, co jednak będzie niemożliwe bez ustalenia i leczenia choroby podstawowej. 

Do wizyty u lekarza i ewentualnej diagnostyki SIBO powinny skłonić przede wszystkim przewlekłe biegunki, utrata masy ciała lub objawy niedokrwistości. Pierwszym kierunkiem przy tego typu objawach powinien być oczywiście lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli lekarz rodzinny sam zdecyduje się na pogłębienie diagnostyki choroby jelit SIBO, to warto z niej skorzystać. W przypadku bardziej skomplikowanych objawów przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego można spodziewać się także skierowania do internisty, gastrologa czy gastroenterologa.

Najczęściej konieczne będzie zastosowanie antybiotykoterapii przez czas co najmniej dwóch tygodni, jednak podstawą będzie zawsze wywiad medyczny. Lekarz przeanalizuje dotychczasowe objawy, zapyta o ich charakter i intensywność oraz czas trwania. Będzie chciał dowiedzieć się, na jakie choroby towarzyszące cierpi pacjent i jakie badania wykonał on dotychczas. Dopiero ten komplet informacji może skierować podejrzenia w stronę SIBO.

Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego to poważne schorzenie, a symptomy SIBO nie są charakterystyczne i łatwo je pomylić. Warto pamiętać, że objawami mogącymi wskazywać na SIBO są zarówno biegunka i zaparcia, jak i zmiany skórne i obrzęki. Jeśli zastanawiasz się czym jest SIBO, być może już powinieneś zastanowić się nad wizytą u lekarza. Ten powinien rozpoznać nie tylko przyczyny SIBO, ale także odpowiednio zaplanować leczenie tego schorzenia i eliminację z diety produktów, które nasilają objawy.