Co to jest widmo Brockenu? Jak powstaje to tajemnicze zjawisko?

Widmo Brockenu to zjawisko optyczne spotykane najczęściej w górach, które charakteryzuje się wytworzeniem ogromnego, często zdeformowanego cienia obserwatora lub obiektu na powierzchni chmur albo warstwach mgły. Zazwyczaj jest on otoczony wielobarwnym halo. Mimo iż termin widmo może kojarzyć się z elementami nadprzyrodzonymi, nie ma w tym zjawisku niczego nienaturalnego. Jest to szereg naturalnych procesów zachodzących w precyzyjnie określonych warunkach.

Proces tworzenia się widma Brockenu jest efektem interakcji dwóch zjawisk optycznych: cienia i efektu gloria. Ten pierwszy pojawia się, kiedy obserwujący znajduje się pomiędzy słońcem a mgłą. Rzucany na nie cień sprawia, że pojawia się "duchowy" obraz obserwatora. Jeśli znajduje się on powyżej chmur lub mgły, wydaje się dodatkowo powiększony i zniekształcony, co przyczynia się do stworzenia efektu widma. 

Efekt gloria z kolei to wielobarwne aureole otaczające cień. Wynika on z dyfrakcji, refleksji oraz rozpraszania promieni słonecznych przez małe krople wody znajdujące się w chmurach lub mgłach. Efekt ten jest analogiczny do zjawiska tęczy, ale w tym przypadku skupia się wokół miejsca dokładnie na przeciwko słońca względem pozycji obserwatora.

Kluczową rolę odgrywa tutaj niska pozycja naszej gwiazdy na niebie, najczęściej po wschodzie lub krótko przed zachodem słońca. Dla zaistnienia tęczowej obwódki zwanej glorią i cienia niezbędne są określone warunki atmosferyczne. Musi zaistnieć wystarczająca ilość mgły lub chmur poniżej poziomu obserwatora, które mogą odbijać i rozpraszać światło słoneczne. 

Zjawisko po raz pierwszy opisał Johann Esaias Silberschlag w 1780 roku, acz było ono znane już wcześniej – opowiadali o nim miejscowi oraz podróżnicy. W Polsce pojawiło się dopiero w 1925 roku. Jego nazwa wywodzi się od szczytu Brocken w niemieckich górach Harz. Jest on najwyższy w tym paśmie – jego wysokość to 1141 metrów n.p.m. Charakterystyczne dla tego regionu są częste i gęste mgły oraz niskie chmury, szczególnie na szczytach górskich, co sprzyja powstawaniu tego zjawiska optycznego.

Samo Brocken oraz okoliczne tereny Harz obrosły wieloma legendami i mitami, a widmo Brockenu tylko wzmocniło tę mistyczną aurę, stając się częścią lokalnego folkloru oraz atrakcją dla turystów i entuzjastów zjawisk naturalnych. Przykładowo, wiele osób wierzyło w XV-XVII wieku, że na górze Brocken odbywały się sabaty czarownic w nocy z 30 kwietnia na 1 maja. Legenda mówi, że tego dnia można było spotkać także inne nietypowe stworzenia z magicznego świata. 

Jak było już wcześniej wspomniane najczęściej obserwowane jest na szczytach gór, jednak nie tylko. Możesz ujrzeć je także z samolotu, balonu czy z wysokich budynków, jeśli oczywiście warunki atmosferyczne na to pozwalają. Najważniejsze jest to, aby poniżej obserwatora były chmury lub cień.

Zjawisko Brockenu można zobaczyć na przykład w Tatrach. Przy dobrych warunkach możliwe jest też natknięcie się na nie na Śnieżce w Karkonoszach czy Babiej Górze w Beskidzie Żywieckim. Poza Polską to rzadkie zjawisko można zobaczyć na najwyższych szczytach Góry Świętej Katarzyny w Egipcie, Górach Rila w Bułgarii czy Mount Victoria w Nowej Zelandii.

Jeśli chcesz zaobserwować widmo Brockenu podczas trekkingu górskiego, pamiętaj by się do tego odpowiednio przygotować. Zaopatrz się w odpowiedni sprzęt, wygodne buty trekkingowe oraz cierpliwość. Na to fascynujące zjawisko nie jest tak łatwo trafić!