Czym jest harcerstwo, na czym polega i dlaczego warto?

Harcerstwo powstało na ziemiach polskich w 1910 roku, jako część światowego ruchu skautowego utworzonego w Anglii przez gen. Roberta Baden-Powella. Twórcami harcerstwa w Polsce są Andrzej Małkowski oraz jego żona Olga Małkowska-Drahonowska. 

Harcerstwo jest ruchem społeczno – wychowawczym i jego celem jest wychowywanie dzieci i młodzieży w myśl zasad: braterstwa, służby i samodoskonalenia. 

Związek Harcerstwa Polskiego posiada własny system mundurowy, znakiem wyróżniającym harcerzy i harcerki jest Krzyż Harcerski, który otrzymuje się po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego oraz lilijka harcerska. 

Największą organizacją harcerską w Polsce jest Związek Harcerstwa Polskiego, z Główną Kwaterą w Warszawie. Jednostkami terenowymi są chorągwie, które stanowią odpowiedniki województw. Aktualnie funkcjonuje 17 chorągwi.

Mniejszymi jednostkami podlegającymi pod chorągwie są hufce, które funkcjonują na poziomie (najczęściej) powiatowym. W hufcach funkcjonują podstawowe jednostki harcerskie. Są to:

– Drużyny, w których działają: szóstki (w gromadach zuchowych) oraz zastępy (w drużynach harcerskich);
– Szczepy: szczep tworzy kilka drużyn i gromad;
– Kręgi instruktorskie: zrzeszają instruktorów hufca.

Jednym z najważniejszych elementów Harcerskiego Systemu Wychowawczego są niezmienne od lat zasady harcerskiego wychowania. Są to:

– Służba (Bogu, Polsce i innym);
– Braterstwo;
– Praca nad sobą.

Zasady te są realizowane przez wszystkie grupy wiekowe za pomocą najróżniejszych instrumentów metodycznych. Zadania wpisane w te trzy filary pojawiają się w próbach sprawności indywidualnych i zespołowych, w próbach na gwiazdki zuchowe i stopnie harcerskie, a także w próbach na stopnie instruktorskie. Celem ZHP jest wychowywanie mądrych, dobrych, uważnych na siebie i innych, chętnych do pomocy i odpowiedzialnych osób, które, jak mawiał założyciel skautingu gen. Robert Baden-Powell "zostawią świat nieco lepszym niż go zastali". 

Metoda harcerska jest sposobem działania, który odznacza się: pozytywnością, indywidualnością, wzajemnością oddziaływań, dobrowolnością i świadomością celów, pośredniością i naturalnością. 

Elementami metody harcerskiej są:

– Prawo i Przyrzeczenie: zuchy obowiązuje Prawo i Obietnica Zucha, harcerzy i harcerki Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, wędrowników Kodeks i Dewiza Wędrownicza, zaś instruktorów Kodeks i Zobowiązanie Instruktorskie. 

– Uczenie w działaniu: w zależności od grupy wiekowej realizowane jest przez zabawę, grę, poszukiwanie, służbę i wyczyn.

– System małych grup: charakterystycznym elementem harcerstwa jest praca systemem małych grup – czyli szóstek, zastępów lub patroli, w skład których wchodzą członkowie organizacji, a na ich czele znajduje się rówieśnik – szóstkowy, zastępowy, patrolowy. Wychowawca pełni rolę drużynowego i czuwa nad pracą całej drużyny, przekazując swoją wiedzę i umiejętności podczas zbiórek. Oddanie przewodnictwa młodszym członkom organizacji i zgoda na pracę w małych grupach sprawia, że harcerze uczą się  sprawczości, decyzyjności, odpowiedzialności za siebie i innych. 

Kadrę harcerską tworzą instruktorzy harcerscy, czyli wychowawcy, którzy sami przeszli własną ścieżkę rozwoju w ramach działalności drużyn w różnych grupach wiekowych. Instruktor, przygotowując się do swojej roli, bierze udział w licznych warsztatach i kursach, a także zdobywa stopień instruktorski i składa zobowiązanie instruktorskie. W ramach obowiązujących aktualnie przepisów każdy wychowawca harcerski jest zobowiązany przedstawić zaświadczenie o niekaralności, odbyć kurs i uzyskać certyfikat Programu Safe From Harm – czyli polityki ochrony bezpieczeństwa dzieci młodzieży i dorosłych w ZHP. 

Instruktor harcerski może pełnić funkcję wychowawczą i podjąć się prowadzenia drużyny, bądź gromady. Może także pełnić funkcję w hufcu, szczepie lub Głównej Kwaterze ZHP. 

Instruktorzy harcerscy swoją pracę wykonują nieodpłatnie na zasadzie wolontariatu. 

W trakcie trwania roku harcerskiego harcerze spotykają się na cotygodniowych zbiórkach drużyny lub zastępu w swoich harcówkach (te znajdują się zwykle przy szkole), bądź też na zbiórkach terenowych. Zwieńczeniem pracy w roku harcerskim jest udział w obozie letnim.

Obozy organizowane są pod namiotami, najczęściej w lesie i na terenie harcerskich baz obozowych. Kwestię organizacji takiej formy wypoczynku regulują przepisy polskiego prawa oraz wewnętrzne przepisy związkowe. Harcerski obóz letni zgłaszany jest każdorazowo do kuratorium oświaty, a instruktorzy pełniący funkcje wychowawcze muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą. 

Ponadto harcerze i harcerki mogą brać udział również w innych formach, w tym: w biwakach, zimowiskach, zlotach, festiwalach, konkursach, złazach, biwakach i obozach wędrownych. 

Ważnym elementem harcerstwa jest kształcenie. Członkowie organizacji są zachęcani do udziału w różnorodnych formach szkoleniowych, w celu zdobycia wiedzy i umiejętności do prowadzenia zastępu, drużyny, kierowania innymi jednostkami, pracy z kadrą, pełnienia różnorodnych funkcji. 

Związek Harcerstwa Polskiego jest największą, ale niejedyną organizacją harcerską w Polsce. Inne organizacje oparte na podobnych wartościach i ideałach to: Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Skauci Europy, Royal Rangers Polska. 

Jeśli chcesz, by Twoje dziecko stało się członkiem ruchu harcerskiego, to zorientuj się, czy w pobliskiej szkole działa drużyna harcerska. Jeśli tak, to wystarczy skontaktować się z drużynowym i poznać terminy zbiórek. Jeśli nie, to dowiedz się, czy w Twoim mieście, gminie lub powiecie istnieje hufiec harcerski. Namiary wyszukasz w internecie. Listę hufców wraz z danymi kontaktowymi znajdziesz też na stronach chorągwianych, które odpowiadają województwom. Jeśli masz trudność z określeniem, pod jaką chorągiew podchodzi Twój region, to na stronie ZHP w prawym górnym rogu znajdziesz spis wszystkich chorągwi. Sprawdź!

Działalność harcerska to wspaniała przygoda na całe życie. Ten, kto przeżył, ten wie! Jeśli pragniesz, by i Twoje dziecko miało okazję poznać wspaniałych przyjaciół, wychowywać się wśród pięknych wartości, a do tego spędzać dużo czasu na świeżym powietrzu, to już dzisiaj sprawdź, gdzie najbliżej Twojego miejsca zamieszkania działa drużyna harcerska. A gdy przyjdzie czas pierwszego biwaku lub obozu, zajrzyj ze swoim harcerzem, lub harcerką do sklepu Decathlon, gdzie znajdziesz niemal kompletne wyposażenie na taki wyjazd!