Czym jest skolioza? Przyczyny, objawy i leczenie

Skoliozę najczęściej kojarzy się z bocznym skrzywieniem kręgosłupa, jednak warto mieć świadomość, że ta wada postawy obejmuje deformację w trzech płaszczyznach. Są to:

– czołowy, gdy kręgosłup wygina się do boku,
– strzałkowy, gdy kręgosłup skręca; mówi się wówczas o ordoskoliozie lub kifoskoliozie,
– poziomy, gdzie występuje rotacja i torsja kręgów.

Skolioza zazwyczaj objawia się deformacją kręgosłupa. Zamiast krzywej, która ma delikatnie łukowaty kształt, ma on postać litery S. Często obejmuje piersiowy odcinek kręgosłupa i górną część pleców lub rozwija się między odcinkiem piersiowym a lędźwiowym. Wówczas pojawia się w środkowej części pleców. Rzadko można ją spotkać tylko w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. 

Z uwagi na kątową krzywiznę kręgosłupa, zgodnie ze skalą Cobba, podzielono skoliozę na 3 stopnie:

– I stopień: od 10 do 24 stopni,
– II stopień: od 25 do 40 stopni,
– III stopień: powyżej 50 stopni.

Skolioza może występować w wielu formach, które różnią się od siebie lokalizacją oraz kształtem skrzywienia. Poniżej znajdziesz najczęściej występujące rodzaje.

Skolioza lędźwiowa dotyczy dolnej części kręgosłupa, w odcinku lędźwiowym, który znajduje się między dolną częścią klatki piersiowej a miednicą. Skrzywienie to prowadzi często do asymetrii bioder, co może być widoczne jako jedno uniesione wyżej niż drugie. Skolioza lędźwiowa często powoduje ból dolnej części pleców, szczególnie podczas długiego siedzenia lub stania, oraz prowadzić do nierównomiernego obciążenia mięśni pleców i miednicy. Jeśli jest zaawansowana, może wpływać na równowagę i postawę ciała, a nawet prowadzić do napięcia w nogach i pośladkach.

Występuje w środkowej części kręgosłupa, w odcinku piersiowym, który obejmuje klatkę piersiową i żebra. Skolioza piersiowa może powodować widoczne zmiany w postawie, takie jak asymetria łopatek, gdzie jedna łopatka wystaje bardziej niż druga. U osób z większym skrzywieniem skolioza ta może wpływać na kształt klatki, co czasem ogranicza ruchomość żeber i sprawia, że oddychanie staje się trudniejsze. 

To forma skoliozy, w której występuje pojedynczy łuk skrzywienia, zazwyczaj w jednym odcinku kręgosłupa. Tworzy wyraźny łuk w jedną stronę, co może skutkować asymetrią, na przykład uniesieniem jednej strony tułowia lub przesunięciem linii kręgosłupa. Tego rodzaju skolioza jest często widoczna, gdy pacjent pochyla się do przodu, co uwydatnia jednostronny łuk skrzywienia.

Skolioza może być zarówno wrodzona, jak i rozwinąć się w późniejszym okresie życia. Ta pierwsza dotyczy około 2/3 wszystkich przypadków wad kręgosłupa. Często towarzyszy wadom wrodzonym układu moczowo-płciowego oraz serca. Może być też nabyta. Wówczas przyczyny są następujące:

– przepuklina krążka międzykręgowego,
– porażenie mózgowe,
– dystrofia mięśniowa,
– porażenie mięśni po chorobie Heinego-Medina,
– zrosty żeber, 
– choroba opłucnej,
– guzy kości,
– różnice w długości kończyn,
– operacje w obrębie klatki, wykonywane w okresie wzrostu.

Skrzywienia kręgosłupa, wbrew powszechnej opinii, nie powoduje ani siedzenie w nieodpowiedniej pozycji, ani noszenie plecaka na jednym ramieniu. Mogą one jednak pogłębiać istniejące deformacje. W większości przypadków przyczyna skrzywienia kręgosłupa nie jest znana, co oznacza, że jest to skolioza idiopatyczna. 

U dzieci skolioza występuje zdecydowanie częściej niż u dorosłych. Deformacje mogą pojawić się w dowolnym okresie ich rozwoju. Wyróżnia się trzy rodzaje: wczesnodziecięcą (do 3. roku życia), dziecięcą (od 3. do 10. roku życia) i młodzieńczą (nabyta w okresie dojrzewania). Najszybciej skolioza rozwija się w fazie wzrostu dziecka. Mięśnie nie nadążają za rozwojem kośćca i nie są wystarczającą podporą dla kręgosłupa. Dlatego też warto poddawać dzieci regularnej diagnostyce, szczególnie między 11. a 13. rokiem życia. 

Postęp skoliozy zazwyczaj ustępuje, gdy kończy się wzrost kręgosłupa. U dziewcząt ma to miejsce w wieku 15-16 lat, a u chłopców gdy osiągną 17-18. rok życia. U dorosłych zazwyczaj rozwija się po 40. roku życia przez zwyrodnienia stawów międzykręgowych. Niebezpieczna jest szczególnie wtedy, gdy występuje osteoporoza i osteopenia. Te dwie choroby dodatkowo przyczyniają się do osłabienia kręgosłupa.

Czy skolioza u dorosłych postępuje? Może, szczególnie jeśli jest degeneracyjna lub rozwija się w wyniku zmian związanych ze starzeniem się organizmu. U niektórych osób skrzywienie pozostaje stabilne przez wiele lat, zwłaszcza jeśli kręgosłup jest odpowiednio wspierany przez zdrowe mięśnie i stawy. Jednak bez odpowiedniego leczenia i profilaktyki ryzyko postępowania choroby wzrasta.

Zauważyłeś, że u Twojego dziecka lub u Ciebie rozwinęła się skolioza? Do jakiego lekarza się wybrać? Odpowiednim wyborem będzie lekarz ortopeda, który przeprowadzi diagnostykę oraz zleci ćwiczenia gimnastyczne, a także profilaktykę dopasowaną do potrzeb pacjenta. Sposób leczenia skrzywienia kręgosłupa zależy głównie od zaawansowania choroby i wieku pacjenta. Polega na odciążaniu i korygowaniu kształtu wygięcia za pomocą ćwiczeń oraz gorsetów korekcyjnych, które utrwalą prawidłową postawę. W przypadku zaawansowanych postaci choroby (III stopnia) niezbędne może być leczenie operacyjne z wszczepieniem metalowych aparatów i implantów.

Jeśli występuje nieznaczne skrzywienie, należy stosować gimnastykę korekcyjną. Szczególnie wskazane dla pacjentów, którzy chcą uniknąć pogłębienia się wady, są ćwiczenia na basenie czy pływanie. W przypadku II stopnia zaleca się już sztywne gorsety ortopedyczne i fizjoterapię. Jeśli skrzywienie boczne jest spowodowane skróceniem jednej kończyny, stosuje się z kolei specjalne wkładki i buty ortopedyczne.

Jeśli u dziecka wykryto skoliozę, powinno spać na twardym materacu, bez poduszki. Warto zadbać o to, by nie podpierało się łokciem podczas siedzenia przy biurku. Wysokość krzesła i blatu dostosuj do jego wzrostu tak, aby stopy opierały się płasko na podłodze, a przedramiona o biurko. Niezbędne może być wyprofilowane oparcie i podpórki na łokcie. 

Czy skoliozę można wyleczyć? Niestety nie, ale można ją kontrolować, spowolnić jej postęp i złagodzić objawy. Nawet chirurgiczna korekcja nie przywróci całkowicie anatomicznie prawidłowego kręgosłupa, jednak może znacznie zmniejszyć stopień skrzywienia.

Jeśli występuje u Ciebie skolioza, przeciwwskazania pracy obejmują unikanie długotrwałego siedzenia. Może to powodować napięcie mięśniowe i ból, a także zwiększać asymetrię kręgosłupa. Należy unikać także dźwigania i pracy wymagającej noszenia ciężarów, schylania się lub podnoszenia z dużym obciążeniem. Niewskazane jest także zajęcie, które wymaga długotrwałego stania, skręcania ciała lub wymuszonej pozycji. 

Wiesz już, jakie są przyczyny i objawy występowania tej deformacji, a także, jakie są sposoby leczenia: czy to ćwiczenia, czy w trudnych przypadkach operacja kręgosłupa. Skolioza to poważne schorzenie, którego nie warto ignorować. Pamiętaj, aby obserwować swój kręgosłup i szybko reagować, gdy pojawia się ból lub dyskomfort.