Kciuk narciarza – przyczyny, objawy, leczenie

Kciuk narciarza to nazwa urazu, który polega na uszkodzeniu (naderwaniu lub zerwaniu) więzadła pobocznego łokciowego. Więzadło przyczepia się do stawu śródręczno-paliczkowego kciuka, stabilizuje go podczas chwytania przedmiotów i zapobiega jego nadmiernemu ruchowi do boku. Jego uszkodzenie prowadzi do niestabilności stawu, a to wywołuje ból, powoduje obrzęk i inne dolegliwości. 

Kciuk narciarza dotyczy najczęściej narciarzy, którzy podczas jazdy na nartach upadają na rękę. Może również wystąpić u bramkarzy (stąd inna nazwa tego urazu jaką jest kciuk bramkarza) i siatkarzy, a więc przede wszystkim u sportowców uczestniczących w grach kontaktowych. 

Przyczyną kciuka narciarza jest upadek na odwiedziony kciuk. Uraz może się zdarzyć, gdy:

– narciarz upada na otwartą dłoń, trzymając jednocześnie kij narciarski,
– kolarz spada z roweru, a kciuk zostaje wygięty i uderzony przez ramę,
– bramkarz mocno chwyta szybko lecącą piłkę w szeroko rozpostartą dłoń. 

W momencie, gdy siła działająca na kciuk jest bardzo duża, przekracza granicę elastyczności więzadła. W wyniku tego mamy do czynienia z częściowym uszkodzeniem więzadła łokciowego lub całkowitym zerwaniem. Może się zdarzyć, że w wyniku działania dużej siły podczas urazu doszło do złamania awulsyjnego, czyli oderwania fragmentu kości.

Diagnostyka kciuka narciarza odbywa się najczęściej w gabinecie ortopedy i składa się z trzech części: wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz badań obrazowych.

Wywiad lekarski to pierwszy etap diagnostyczny. Podczas rozmowy lekarz pyta o okoliczności urazu oraz lokalizację i intensywność dolegliwości bólowych. Oprócz tego analizuje dotychczasową historię medyczną, dlatego przygotuj się na pytania dotyczące:

– wcześniejszych urazów ręki lub kciuka,
– schorzeń, które mogą wpływać na gojenie (np. choroby reumatyczne lub cukrzyca),
– przyjmowanych leków.

Badanie fizykalne pozwala ocenić czynny zakres ruchu kciuka, czyli to, do jakiego stopnia pacjent jest w stanie sam ruszać palcem. W tym celu lekarz prosi o wykonanie kilku ruchów, np. zgięcia, wyprostu, odwiedzenia i przywiedzenia. Oprócz tego:

– wzrokowo ocenia obecność obrzęku, zasinienia, deformacji stawu lub ewentualnej asymetrii w porównaniu z drugą ręką,

– palpacyjnie (dotykiem) uciska różne struktury kciuka i ręki, aby ocenić tkliwość oraz lokalizację bólu,

– wykonuje testy prowokacyjne, które pozwolą stwierdzić, na ile staw jest stabilny lub niestabilny.

W diagnostyce kciuka narciarza badania obrazowe odgrywają kluczową rolę, umożliwiając dokładną ocenę uszkodzeń więzadeł oraz wykluczenie ewentualnych złamań kości. 

Pierwszym i najbardziej podstawowym badaniem obrazowym, które należy wykonać, jest RTG. Pozwala wykluczyć złamania kości śródręcza czy paliczków kciuka, które mogą współistnieć z zerwaniem więzadła I palca ręki. 

Badanie USG umożliwia ocenę więzadeł, ścięgien i mięśni. Często wykonuje się je podczas ruchu stawu, co ułatwia ocenę tego, czy więzadło jest częściowo uszkodzone, czy zerwane całkowicie. Dzięki USG można stwierdzić uszkodzenie Stener'a, czyli przesunięcie więzadła nad mięsień przywodziciel kciuka. 

Z kolei rezonans magnetyczny jest szczególnie przydatny, gdy RTG i USG nie dostarczają wystarczającej ilości informacji na temat uszkodzeń. Jako najbardziej precyzyjne badanie może pokazać nawet uszkodzenia chrząstki.

Rehabilitacja kciuka narciarza ma na celu przywrócić pełną funkcjonalność kciuka. Obejmuje różne metody fizjoterapeutyczne oraz ćwiczenia, które są ważne zarówno w formie leczenia zachowawczego, jak i po operacji. Rehabilitacja ukierunkowana jest na regenerację tkanek, poprawę ruchomości i wzmocnienie siły mięśniowej. 

Do metod fizjoterapeutycznych, które obejmują staw śródręczno-paliczkowy kciuka zaliczamy:

– fizykoterapię, czyli np. ultradźwięki, elektroterapię, krioterapię i magnetoterapię,

– masaż tkanek głębokich i masaż poprzeczny,

– kinezyterapia, a więc ćwiczenia,

– terapia manualna w postaci manipulacji stawu, które poprawiają jego ruchomość.

Jakie ćwiczenia w kciuku narciarza wykonują pacjenci w trakcie rehabilitacji?

– Ćwiczenia rozciągające, które polegają na delikatnym rozciąganiu więzadeł i mięśni w okolicy kciuka, aby zmniejszyć sztywność i przywrócić pełną mobilność.

– Ćwiczenia wzmacniające zwiększające siłę mięśniową kciuka oraz okolicznych struktur. Używa się w nich gum oporowych lub piłek do ściskania, aby poprawić siłę chwytu i stabilność stawu.

– Ćwiczenia funkcjonalne, które naśladują codzienne czynności, np. chwytanie i manipulowanie przedmiotami.

Skupiające się na poprawie czucia i koordynacji w stawie kciuka ćwiczenia proprioceptywne. Obejmują zadania wymagające precyzyjnego ruchu i stabilizacji, co pomaga w zapobieganiu przyszłym urazom.

Kinesiotaping to popularna metoda wspomagająca leczenie kciuka narciarza. Polega na aplikacji specjalnych elastycznych taśm kinezjologicznych na skórę, które wspomagają tkanki miękkie i staw, poprawiają krążenie krwi i limfy oraz zmniejszają ból i obrzęk. W przypadku kciuka narciarza kinesiotaping może być szczególnie pomocny w stabilizacji stawu śródręczno-paliczkowego kciuka oraz wspieraniu procesu gojenia więzadła pobocznego łokciowego.

Pamiętaj, że kinesiotaping na kciuk narciarza powinien być wykonany przez fizjoterapeutę. Na podstawie stopnia zaawansowanie urazu i Twoich dolegliwości dobierze odpowiednią metodę tejpowania. Nie rób tego na własną rękę.

Operacja kciuka narciarza jest konieczna, gdy dochodzi do poważnego uszkodzenia więzadła pobocznego łokciowego kciuka i leczenie zachowawcze nie przynosi efektów. Leczenie operacyjne wykonuje się najczęściej w tych trzech sytuacjach:

1. Całkowite zerwanie więzadła pobocznego odłokciowego kciuka.

2. Złamanie awulsyjne, czyli gdy przyczepione do kości więzadło odrywa fragment kostny. 

3. Utrzymująca się niestabilność stawu śródręczno-paliczkowego kciuka mimo unieruchomienia.

4. Gdy pacjent mimo rehabilitacji doświadcza przewlekłego bólu i znaczącego ograniczenia funkcjonalności stawu, operacja może być rozważana jako sposób na powrót do pełnej sprawności kciuka. 

Choć uraz kciuka narciarza/ bramkarza bywa lekceważony, kontuzjowani sportowcy szybko zauważają, że ich sprawność się pogarsza, a ból staje się nie do zniesienia. W przypadku nawet niewielkiego naderwania więzadła konieczne jest jak najszybsze udanie się do lekarza, który postawi diagnozę i rozpocznie leczenie. Jako fizjoterapeutka chciałabym zwrócić również uwagę na istotę rehabilitacji, której warto się podjąć zarówno po operacji więzadła, jak i wtedy, gdy operacja nie jest konieczna. Nawet najdrobniejszy uraz ma wpływ na Twoją sprawność, a o nią warto dbać w każdym wieku.