Uszkodzenie łąkotki kolana – jakie są objawach, jak leczyć i rehabilitować

W stawie kolanowym między kością udową a kością piszczelową znajdują się dwie łąkotki: łąkotka przyśrodkowa i łąkotka boczna. Obydwie zbudowane są z włóknisto-chrzęstnej tkanki i mają kształt półksiężyców. Łąkotka boczna jest krótsza i bardziej ruchoma, natomiast przyśrodkowa dłuższa i bardziej ograniczona ruchowo. Łąkotki są przytwierdzone do kości piszczelowej i kości udowej za pomocą więzadeł, a ponadto łączą się również z torebką stawową. 

Łąkotki pełnią bardzo ważną funkcję, ponieważ uczestniczą w ruchach obrotowych oraz w wyproście i zgięciu stawu kolanowego. Oprócz tego:

– rozkładają siły nacisku, które działają na kolano podczas ruchu,
– dzięki swojej sprężystości wypełniają przestrzenie między powierzchniami stawowymi, zapewniając lepsze ich dopasowanie, a tym samym wpływają na poprawę stabilności stawu.

Do urazu łąkotki może dojść podczas aktywności fizycznej lub na skutek chorób. Przyczyny uszkodzenia łąkotki często wynikają więc z nagłych, gwałtownych ruchów kolana lub też zmian zwyrodnieniowych. Prześledźmy najważniejsze przyczyny urazów łąkotki:

1. Nagłe ruchy skrętne, gdy stopa pozostaje w jednej pozycji, a reszta ciała się obraca. Do takich ruchów dochodzi często podczas sportów kontaktowych (np. piłka nożna, koszykówka, rugby) lub podczas gwałtownego zatrzymania się i zmiany kierunku biegu.

2. Urazy przeciążeniowe prowadzące do osłabienia łąkotki, która z czasem (i szczególnie w podeszłym wieku) może pęknąć.

3. Upadki lub bezpośrednie uderzenia w kolano.

4. Zmiany degeneracyjne łąkotki – co to znaczy? Wraz z wiekiem łąkotka może ulegać stopniowej degeneracji, czyli niszczeniu. W wyniku zmian zwyrodnieniowych staje się bardziej krucha i podatna na pęknięcia, nawet przy stosunkowo niewielkich urazach lub zwykłych ruchach.

5. Aktywność fizyczna bez odpowiedniego przygotowania mięśniowego. Ponadto sporty o wysokiej intensywności, jak bieganie na długie dystanse, skakanie czy jazda na nartach zwiększają ryzyko urazu łąkotki.

Głównym objawem uszkodzenia łąkotki jest ból kolana. Pojawia się zazwyczaj po stronie wewnętrznej lub zewnętrznej kolana, w zależności od tego, czy urazowi uległa łąkotka przyśrodkowa, czy łąkotka boczna. Ból nasila się podczas chodzenia, biegania, wstawania z krzesła czy wchodzenia po schodach. Może też pojawiać się podczas głębokiego zgięcia, np. w przysiadzie.

Jak jeszcze rozpoznać uszkodzenie łąkotki? Oto inne objawy:

– obrzęk kolana (może wystąpić tuż po urazie lub rozwijać się w ciągu kilku godzin lub dni po jego wystąpieniu),

– uczucie zablokowania stawu, które uniemożliwia pełne zgięcie i wyprost, i często wymaga zmiany pozycji lub specjalnego ruchu, aby odblokować staw,

– trzaski i klikanie w kolanie przy próbach ruchu,

–  uczucie uciekania kolana, które wiąże się z jego niestabilnością.

Zastanawiasz się czy łąkotka może się zrosnąć sama? Niestety ma ograniczone zdolności do regeneracji. To, na ile może zregenerować, zależy od lokalizacji uszkodzenia, a więc tzw. strefy. W łąkotce mamy je dwie: 

1. Czerwona strefa, czyli zewnętrzna część łąkotki, która jest dobrze ukrwiona. W tej części istnieje większa szansa na samoistną regenerację, ponieważ ukrwienie dostarcza składników odżywczych niezbędnych do gojenia się tkanek.

2. Biała strefa, a więc wewnętrzna część łąkotki, która jest słabo ukrwiona lub w ogóle pozbawiona naczyń krwionośnych. Uszkodzenia w tej strefie mają bardzo małe szanse na samoistną regenerację i często wymagają interwencji chirurgicznej.

W przypadku małych uszkodzeń w dobrze ukrwionej strefie, regeneracja jest możliwa, zwłaszcza jeśli uraz jest wcześnie zdiagnozowany i odpowiednio leczony, np. poprzez rehabilitację i odpoczynek. Jednak bardziej rozległe uszkodzenia lub te w słabo ukrwionej części mogą wymagać zabiegu chirurgicznego.

Najczęściej wykonywanym zabiegiem jest artroskopia kolana, które jest zabiegiem małoinwazyjnym i skraca czas dochodzenia do siebie. Podczas niej chirurg wykonuje niewielkie nacięcie, wprowadza kamerę (artroskop) i narzędzia do stawu kolanowego, aby ocenić i naprawić uszkodzenie łąkotki. Jeśli uszkodzenie jest w miejscu dobrze ukrwionym, możliwe jest, szycie łąkotki, które polega na zbliżeniu i przyszyciu rozerwanych fragmentów.

Gdy łąkotka jest uszkodzona w obszarze słabo ukrwionym lub jej uszkodzenie jest rozległe, wykonuje się usunięcie fragmentu łąkotki. Zabieg ten polega na wycięciu zniszczonej części, co zapobiega dalszemu uszkodzeniu stawu. Najczęściej wycięciu podlega łąkotka przyśrodkowa.

Zaniechanie leczenia kontuzjowanej łąkotki może prowadzić do: 

– postępującej degeneracji stawu i większych pęknieć łąkotki,

– rozwoju zwyrodnienia stawu kolanowego (artrozy) na skutek szybszego zużywania się chrząstki,

– niestabilności stawu kolanowego i uczucia „uciekania" kolana, które mogą prowadzić do urazu więzadła krzyżowego przedniego, 

– utrzymującej się sztywności utrudniającej chodzenie, wstawanie z krzesła i siadanie,

– wystąpienia przewlekłego bólu kolana,

– deformacji stawu kolanowego lub rozwinięcia się wad postawy w postaci szpotawości lub koślawości.

Nieleczona łąkotka może wpływać nie tylko na kolano, ale także na inne stawy, takie jak biodra, kręgosłup czy kostki. Niewłaściwa biomechanika wynikająca z bólu i oszczędzania chorej nogi często prowadzi do nadmiernego obciążenia innych części ciała, co może wywoływać dodatkowe dolegliwości i urazy.

1. Jakie sporty przy uszkodzonej łąkotce można uprawiać? W przypadku urazów łąkotki, które nie wymagają zabiegu chirurgicznego, powrót do aktywności fizycznej powinien być skonsultowany z lekarzem i fizjoterapeutą. Specjalista oceni czy kolano jest wystarczająco stabilne. Jeśli operacja była konieczna, możliwość uprawiania sportów powinna być wprowadzana dopiero po zakończeniu rehabilitacji i uzyskaniu zgody lekarza. 

2. Czy można chodzić z uszkodzoną łąkotką? Tak, chodzenie z uszkodzoną łąkotką jest możliwe, ale może być utrudnione i bolesne. W drobnych pęknięciach wiele osób może kontynuować chodzenie, ale nie powinno nadmiernie przeciążać kończyny. W bardziej poważnych urazach nawet prozaiczne czynności mogą okazać się niemożliwe do wykonania.

3. Uszkodzona łąkotka a przysiady – czy można je robić? Nie zawsze. Świeży uraz i stan bezpośrednio po operacji wykluczają możliwość robienia przysiadów. Ćwiczenie to jest jednak brane pod uwagę na późniejszych etapach fizjoterapii i pod kontrolą fizjoterapeuty.