Zespół cieśni nadgarstka – jakie są przyczyny i jak się objawia?

Zespół cieśni nadgarstka to jedna z najczęściej występujących neuropatii uciskowych. Schorzenie to związane jest z charakterystyczną budową nadgarstka, który składa się z wielu stawów, co pozwala na swobodne ruchy w różnych kierunkach. Jedną z jego części jest kanał nadgarstka, który przypomina tunel zbudowany z kości i więzadła poprzecznego. Dodatkowo znajdują się tam ścięgna oraz nerw pośrodkowy. Wszystkie te elementy są dość ciasno ułożone, jednak doskonale współdziałają. W wyniku stanów zapalnych lub obrzęków dochodzi do przerostu więzadła poprzecznego nadgarstka, w konsekwencji czego następuje ucisk nerwu pośrodkowego. Uciśnięty nerw daje o sobie znać poprzez dyskomfort odczuwany w dłoni, ból, parestezję a niekiedy także problemy z wykonywaniem różnych czynności. Kiedy pojawiają się takie objawy konieczna jest wizyta u lekarza, który zdiagnozuje chorobę i rozpocznie leczenie.

Do pierwszych objawów odczuwanych przez pacjenta należą mrowienie i drętwienie kciuka, palca wskazującego oraz palca serdecznego, nie obejmują natomiast palca małego. Z czasem pojawia się także niewielki ból. Dolegliwości te nasilają się w nocy i budzą chorego. W większości przypadków strzepnięcie dłoni powoduje ustąpienie objawów. 

W kolejnych fazach choroby, wcześniej odczuwane objawy, nasilają się. Dochodzi do nich coraz częściej. Z biegiem czasu dolegliwości pojawiają się także w ciągu dnia. Następnie pojawiają się trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów takich jak zapinanie guzików, pisanie na klawiaturze, utrzymywanie przedmiotów w ręce czy zaciśnięcie dłoni w pięść. Przez cały czas pogłębiają się uszkodzenia nerwu pośrodkowego, a także dochodzi do osłabienia i zaniku mięśni kłębu kciuka. Pojawiają się też zaburzenia czucia. Stale pogłębiają się zmiany w nerwie, a w ostateczności może dojść do całkowitego i nieodwracalnej degradacji nerwu. W zaawansowanych stadiach choroby następuje nasilenie objawów takich jak drętwienie i ból, które mogą obejmować również przedramię, ramię, bark a nawet potylicę. 

Kiedy pacjent zauważy u siebie niepokojące objawy powinien w pierwszej kolejności zgłosić się do lekarza rodzinnego. Lekarz dokona wstępnej diagnozy, a następnie wystawi skierowanie do ortopedy, który zajmie się pogłębioną diagnostyką i stwierdzi, czy schorzenie wymaga leczenia.

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka nie wymaga specjalistycznych badań ani narzędzi. Do stwierdzenia choroby lub jej braku lekarzowi lub fizjoterapeucie wystarczą proste testy:

– Test Phalena – pacjent opiera zgięte w stawach łokciowych ręce o powierzchnię stołu. Muszą być one swobodnie zawieszone, a stawy nadgarstkowe zgięte. Taką pozycję pacjent utrzymuje 60 sekund. Jeśli pojawi się ból kciuka, palca wskazującego oraz połowy palca serdecznego wynik testu jest dodatni. Jeśli dolegliwości bólowe nie pojawią się wynik jest ujemny. Test jest robiony dla obu rąk, aby móc porównać odczucia z każdej z nich.

– Odwrócony test Phalena – test robiony jest w pozycji siedzącej. Pacjent unosi przedramiona na wysokość klatki piersiowej i układa ręce tak, aby do siebie ściśle przylegały. Taką pozycję pacjent utrzymuje przez 60 sekund. Jeśli w ciągu pierwszych 10 sekund pojawią się drętwienie i ból – wynik testu jest dodatni i sugeruje zespół cieśni nadgarstka.

– Test Tinela – polega na opukiwaniu młoteczkiem miejsca przebiegu nerwu pośrodkowego. Jeśli dolegliwości się nasilają wynik testu jest dodatni.

Pozytywne wyniki, wyżej wymienionych testów, wskazują na wysokie prawdopodobieństwo cieśni nadgarstka. W celu potwierdzenia diagnozy, określenia zaawansowania choroby oraz wybrania metody leczenia lekarz ortopeda wykonuje dodatkowe badania. Zazwyczaj zlecane jest badanie USG nadgarstka, badanie przewodnictwa oraz badanie elektromiografem.

Kiedy pojawia się nocne drętwienie, mrowienie czy ból odczuwany w dłoni – wówczas można skorzystać z domowych sposobów leczenia. Na początek należy w miarę możliwości ograniczyć powtarzalne czynności i usztywnić nadgarstek. Do usztywnienia można wykorzystać ortezę na nadgarstek dostępną w Decathlon czy sklepach medycznych, a nawet aptekach. W przypadku dolegliwości bólowych można przyjmować leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Ulgę w bólu nadgarstka mogą też przynieść chłodne okłady z kompresów chłodzących. Jeśli dolegliwości nie ustępują należy zwrócić się do lekarza rodzinnego, który skieruje na dalsze leczenie.

W zespole cieśni bardzo ważne jest utrzymywanie nadgarstka w odpowiedniej pozycji. O ile w ciągu dnia można tego pilnować, o tyle we śnie nikt nie panuje nad ruchami kończyn. Dlatego, aby zmniejszyć dolegliwości warto spać w ortezie, która nieco usztywni bolący nadgarstek. Najlepiej dobrać też wygodną poduszkę, aby nie podkładać ręki pod głowę.

W początkowym stadium choroby, kiedy objawy dopiero zaczynają się pojawiać leczenie polega na unieruchomieniu nadgarstka za pomocą szyny lub stabilizatora na nadgarstek. Leczenie zachowawcze obejmuje fizjoterapię oraz podawanie sterydowych leków przeciwzapalnych. Niestety taka terapia rzadko przynosi oczekiwane efekty. Poprawa zdrowia jest zazwyczaj okresowa, a po pewnym czasie objawy wracają.

Jedyną skuteczną metodą leczenia zaawansowanego zespołu cieśni nadgarstka jest operacja. Polega ona na przecięciu troczka zginaczy – pasma włóknistego, którego zadaniem jest zakrywanie kanału nadgarstka. Nacięcie go powoduje powiększenie przestrzeni kanału nadgarstka. Operacja cieśni nadgarstka nie jest skomplikowana i wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym. Jest bardzo skuteczna i zazwyczaj nie wymaga hospitalizacji.

W okresie rekonwalescencji i po nim zalecana jest też rehabilitacja. Najlepiej, jeśli na początku pacjent ćwiczy pod okiem fizjoterapeuty. Podczas rehabilitacji wykonywane są zabiegi z użyciem ultradźwięków oraz specjalistyczne ćwiczenia. W późniejszym czasie można także ćwiczyć w domu.

Osoby wykonujące zawody sprzyjające powstawania cieśni nadgarstka takie jak muzycy, szwaczki, rowerzyści czy informatycy powinni zadbać o dobre warunki pracy, które mogą pomóc w utrzymaniu zdrowych nadgarstków. Przede wszystkim należy odpowiednio dostosować swoje stanowisko pracy. W przypadku osób pracujących w biurze należy zakupić ergonomiczny fotel, który pozwoli na wygodne siedzenie podczas pracy. Należy także wybrać klawiaturę nie wymagającą wyginania nadgarstków do góry. Warto też zainwestować w podkładkę pod myszkę, która utrzyma nadgarstek podczas pracy z myszką w naturalnej pozycji.

Ponadto bardzo ważne jest, aby robić kilkuminutowe przerwy podczas pracy i w tym czasie wykonywać ćwiczenia na cieśń nadgarstka, które usprawnią ręce i zapobiegną chorobie.

Wszyscy, niezależnie od wykonywanej pracy powinni zadbać o dobry sen. Wygodne łóżko i materac gwarantujący utrzymanie kręgosłupa w odpowiedniej pozycji także pomogą w profilaktyce cieśni. Na koniec warto wspomnieć także o diecie bogatej w witaminę B6, która wspiera prawidłowe funkcjonowanie systemu nerwowego.