Co to są aminokwasy?

Aminokwasy to organiczne związki chemiczne, które pełnią kluczową rolę w wielu procesach biologicznych w ludzkim organizmie. Wchodzą one w skład i wpływają na funkcję komórek, tkanek, enzymów i hormonów. Można, więc uznać, że bezpośrednio lub pośrednio wpływają na większość procesów zachodzących w ustroju człowieka. Każdy aminokwas składa się z centralnego atomu węgla połączonego z grupą aminową.

Mimo, że  istnieje kilkanaście aminokwasów i każdy z nich pełni indywidualną funkcję, to niedobory mogą prowadzić do osłabienia ogólnej struktury ciała, pogorszonej wydajności, regeneracji i zwiększenia ryzyka urazu. Szczególnie niebezpieczne jest niedostarczanie adekwatnych ilości aminokwasów egzogennych, które nie mogą być wytwarzane przez organizm samodzielnie.

Organizm człowieka potrafi samodzielnie wytwarzać niektóre związki, jednak pewne źródła aminokwasów muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Aby zachować płynność procesów zachodzących w organizmie i utrzymanie masy mięśniowej przy stosunkowo niskim poziomie tkanki tłuszczowej warto zadbać o niezbędne aminokwasy egzogenne. Wymagają dostarczania ich wraz z pożywieniem.

Najważniejszy podział aminokwasów obejmuje klasyfikacje ich ze względu na zdolność do syntezy w organizmie. Wyróżnia się aminokwasy niezbędne (egzogenne), aminokwasy endogenne (organizm ma możliwość do samodzielnej produkcji ich) oraz aminokwasy warunkowo niezbędne, które muszą być dostarczane w pewnych ilościach, aby ludzki ustrój mógł wykorzystać ich pełny potencjał. Ze względu na ich źródło czasami dzieli się je na białkowe i niebiałkowe. Nie bez znaczenia pozostaje rola aminokwasów, które są syntetyzowane w organizmie.

1. 2. Aminokwasy niezbędne (egzogenne) to związki, które muszą być dostarczane z pożywieniem, ponieważ organizm ludzki nie jest w stanie ich samodzielnie syntetyzować. Są one kluczowe dla syntezy białek, a ich niedobór może prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Szczególnie ważne dla pracy ustroju są leucyna, izoleucyna, walina i lizyna.

2. Aminokwasy endogenne mogą być syntetyzowane przez organizm z innych związków chemicznych i zazwyczaj nie wymagają suplementacji. Warto jednak zwrócić uwagę, że w przypadku intensywnego wysiłku lub choroby dodatkowa suplementacja tych składników może poprawić ogólną formę organizmu i pozytywnie wpłynąć na reakcję w nich zachodzące. Najważniejsze aminokwasy endogenne to alanina, asparagina i seryna.

3. Aminokwasy warunkowo niezbędne w codziennych warunkach dla większości osób nie są konieczne do dostarczenia z zewnątrz. Częściej jednak niż w przypadku aminokwasów endogennych wymagają syntetycznego dostarczania. Arginina, glutamina i cysteina to jedne z warunkowo niezbędnych związków, na których podaż powinni zwrócić uwagę sportowcy, ciężko fizycznie pracujący oraz ludzie cierpiący na schorzenia.

Warto podkreślić, że istnieje szereg istotnych dla regeneracji mięśni aminokwasów. Do istotnych należą również kwas asparaginowy, fenyloalanina, kwas glutaminowy, histydyna i glicyna. Ich dobrym źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego, które wewnątrz organizmu trafiają do płynów ustrojowych skąd są dysponowane do odpowiednich tkanek. Łagodzą skutki uczucia zmęczenia i jako budulec są neuroprzekaźnikiem istotnym dla układu nerwowego.

Aminokwasy można podzielić na egzogenne i endogenne. Zastosowanie w suplementacji mają przede wszystkim te pierwsze. Konieczność dostarczania ich wraz z tabletkami może pojawić się szczególnie u osób, które mają ponadprzeciętny wysiłek. Białka pełnowartościowe powinny zaspokajać zapotrzebowanie na poszczególne składniki. Problem może pojawić się u osób, które nie spożywają produktów odzwierzęcych. Podaż aminokwasów w formie suplementów ma wtedy szczególną wartość, która może uchronić przed niedożywieniem organizmu.

Nadmiar aminokwasów tak jak każdego innego składnika diety może być szkodliwy. Nawet najzdrowsza substancja, kiedy jest spożywana w zbyt dużych dawkach może przynosić odwrotny od zamierzonego skutek. Wykorzystanie aminokwasy przez organizm zależy od jego dawki. 

Wątroba i nerki są odpowiedzialne za przetwarzanie białek i aminokwasów oraz usuwanie produktów ubocznych ich metabolizmu, takich jak amoniak. Nadmiar aminokwasów może zwiększać ilość toksycznych metabolitów. W przypadku przyjmowania zbyt dużych dawek przez długi okres może dojść do przeciążenia tych narządów. Negatywnie może wpłynąć również na proces produkcji hormonów.

Niektóre osoby przy przyjmowaniu dużych dawek aminokwasów doznają objawów gastrycznych związanych z nieprawidłowym trawieniem tych składników. Zazwyczaj problem ten może być rozwiązany za pomocą podzielenia suplementu na kilka mniejszych dawek. Warto pamiętać, że zalecania producenta obejmują nie tylko skuteczność, ale również bezpieczeństwo stosowania. 

Chroniczne przyjmowanie zbyt dużych dawek aminokwasów może również prowadzić do zaburzenia wewnętrznej gospodarki pomiędzy nimi. Aby tak się stało, należy przyjmować duże ilości danego aminokwasu nie uwzględniając przy tym ich koniecznych związków. Jest to rzadki przypadek, jednak rozmawiając o skutkach ubocznych należy go poruszyć. Aminokwasy to związki, które mają łańcuch boczny i główny.  Są jednymi z najważniejszych składników odżywczych, których organizm nie jest w stanie samodzielnie dostarczyć. Warto jednak pamiętać, że nadmiar nie jest wskazany.