Czy dieta wegańska jest odpowiednia dla dziecka?

Najmłodsze dzieci najczęściej żywią się tak, jak ich rodzice, dlatego jeśli rodzicie są wegetarianami lub weganami, to w ten sam sposób karmią swoje dzieci. Zdarza się również, że to dziecko w wieku kilkunastu lat samo decyduje się przestać jeść mięso i oświadcza rodzicom swoją decyzję. Czy jest się czym martwić?

Amerykańskie i brytyjskie stowarzyszenia dietetyczne (w tym Academy of Nutrition and Dietetics oraz British Dietetic Association) stoją na stanowisku, że dobrze zbilansowane diety roślinne (wegetariańskie w tym wegańskie) są bezpieczne i mogą sprzyjać zdrowiu na każdym etapie życia. A to oznacza zarówno osoby dorosłe, jak i małe dzieci, nastolatków, kobiety w ciąży, matki karmiące i osoby starsze.

Ważne jest, aby diety te były dobrze ułożone, co może być trudniejsze u dzieci niż u dorosłych, z kilku powodów:

1. najmłodsze dzieci (w wieku 1-5 lat) często jedzą wybiórczo i nie akceptują części produktów spożywczych (w tym warzyw, które są źródłem wielu składników odżywczych). Przy wykluczeniu kolejnych grup produktów (mięsa, nabiału, jaj), posiłki dziecka mogą zrobić się bardzo monotonne, mało urozmaicone i niemożliwe do prawidłowego skomponowania. W takiej sytuacji najlepiej jest udać się do dietetyka i stopniowo zmieniać jadłospis dziecka na roślinny, wraz z nauką akceptacji kolejnych produktów.

2. nastolatkowie mogą postrzegać dietę wegańską czy wegetariańską tylko jako eliminację mięsa, bez skupiania się na odpowiednim bilansowaniu posiłków. Ulubione przez nastolatków frytki, słodycze czy pizza mogą być wegetariańskie, a nawet 100% roślinne, ale nie są zdrowym modelem odżywiania. Warto rozmawiać z dziećmi o konsekwencjach takich wyborów i pomóc im w nauce szykowania zbilansowanych roślinnych posiłków.

Dietetyka cały czas się rozwija i co chwila pojawiają się nowe badania, jednak badań na dzieciach wegańskich jest nadal niewiele. Jednym z dostępnych badań, jest badanie z roku 2010 przeprowadzone we współpracy Institute of Child Health, University College London oraz Instytutu – „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka”.

W badaniu wzięło udział 187 zdrowych 5-10-letnich polskich dzieci: 63 wegetarian, 52 wegan i 72 dzieci na diecie tradycyjnej. Badacze oceniali wzrost, skład ciała, gęstość kości, stan odżywienie witaminami i minerałami oraz ryzyko chorób serca.

Wśród dzieci na diecie wegańskiej zaobserwowano (w porównaniu do dzieci jedzących tradycyjnie):

– niższy poziom tkanki tłuszczowej, przy podobnej ilości tkanki tłuszczowej oraz niższe stężenia cholesterolu – oba te wskaźniki obniżają ryzyko chorób serca,
– niższą (o 4-6%) gęstość kości – co może wiązać się z niższym spożyciem wapnia, białka i witaminy D,
– niższy wzrost (średnio o 3 cm),
– większe ryzyko niedoborów witaminy B12 i żelaza.

U dzieci na diecie wegetariańskiej nie zaobserwowano korzystnych różnic w ilości tkanki tłuszczowej i poziomie cholesterolu. Badacze tłumaczą to mniejszą dbałością i niższą świadomością, jak odpowiednio bilansować posiłki oraz wyższym spożyciem przetworzonych węglowodanów wśród wegetarian, niż ma to miejsce w rodzinach wegańskich.

W obu grupach (wegetariańskie i wegańskiej) znalazło się około 30% dzieci, które nie otrzymywały odpowiedniej suplementacji.

Badanie pokazało, że dzieci na diecie wegańskiej mają wyższe spożycie składników odżywczych, są szczuplejsze i mogą czerpać długoterminowe korzyści zdrowotne (w tym niższe ryzyko otyłości) z tego sposobu odżywiania, pod warunkiem dobrego zbilansowania posiłków i odpowiedniej suplementacji.

Już niemowlę, od pierwszych dni rozszerzania diety, może być na posiłkach wegańskich, warto jednak robić to pod opieką dietetyka oraz pilnować ich gęstości odżywczej dań. Posiłki dla dzieci muszą mieć odpowiednią ilość kalorii, witamin i minerałów, dopasowaną do wieku dziecka, jego masy ciała i poziomu aktywności.

Posiłki powinny bazować na niskoprzetworzonych produktach (bogatych w błonnik pokarmowy), takich jak:

– warzywa,
– owoce,
– produkty zbożowe pełnoziarniste,
– orzechy,
– pestki,
– rośliny strączkowe.

U dzieci w wieku 4-6 miesięcy wyczerpują się naturalne zapasy żelaza i dzieci potrzebują uzupełniać żelazo z posiłków. Dlatego w okresie rozszerzania diety (oraz w dalszym życiu dziecka) należy zwrócić szczególną uwagę na produkty roślinne zawierające żelazo. Są to rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca), tofu, orzechy nerkowca, suszone morele. Warto regularnie monitorować zapasy żelaza w organizmie, a w przypadku obniżonego stężenia ferrytyny (zapasu żelaza), skonsultować się z lekarzem i włączyć suplement diety żelazo.

Kolejnym ważnym składnikiem jest wapń. Dzieci rosną, a ich kości najszybciej budują swoją gęstość do 20 roku życia. Okres wzrostu jest kluczowy w zapobieganiu osteoporozy w przyszłości. Dlatego w diecie wegańskiej nie może zabraknąć roślinnych źródeł wapnia, takich jak zielone warzywa (jarmuż, kapusta, brokuł), roślin strączkowych (fasola, soczewica), migdałów, suszonych fig oraz produktów fortyfikowanych w wapń (mleka roślinne i tofu).

Cynk odpowiada za sprawne działanie układu odpornościowego, rozwój mózgu i regenerację skóry. Do posiłków dzieci możemy włączyć go dodając nasiona dyni i słonecznika, orzechy, płatki owsiane, komosę ryżową, zielone warzywa.

Dieta wegańska może być stosowana u dzieci od początku rozszerzania diety, należy jednak robić to uważnie lub pod opieką dietetyka. Ważne, aby w posiłkach dzieci od samego początku duży udział miały rośliny strączkowe, które są dobrym źródłem białka, żelaza, wapnia, cynku niezbędnych do prawidłowego rozwoju małego organizmu. W przypadku diet wegańskich konieczna jest suplementacja witaminy B12, witaminy D oraz kwasów omega-3.

Badania wskazują na korzyści zdrowotne, takie jak niższy poziom cholesterolu, ale także na potencjalne ryzyka, takie jak niższa gęstość kości i niedobory niektórych składników odżywczych (żelazo, wapń, cynk, jod). Dlatego ważne jest, aby rodzice konsultowali się z dietetykami i monitorowali stan zdrowia swoich dzieci robiąc badania krwi.