Zapotrzebowanie na płyny u dziecka. Co pić, jak zachęcać, czyli o nawodnieniu dziecka słów kilka

Odpowiednia ilość wody w diecie to taka, która nie będzie ani zbyt duża, ani zbyt mała. U dzieci bardzo często mówimy o odwodnieniu, ale małe dzieci można także przewodnić. Podstawą nawodnienia dziecka powinna być woda. Podawanie słodzonych napojów sprzyjać będzie próchnicy i może wiązać się z kształtowaniem niewłaściwych nawyków na przyszłość. Warto także pamiętać o momentach, kiedy zapotrzebowanie na wodę rośnie, a mowa tu nie tylko o upalnych dniach. Więcej powinien pić maluch z gorączką, wymiotujący (choć tutaj z dużą uwagą, aby dolegliwości nie wzmagać) i z biegunką. 

Zapotrzebowanie na wodę zależy głównie od masy ciała pociechy. Lekarze i dietetycy najczęściej korzystają z metody Hollidaya i Segara. Ta zakłada, że dziecko do wagi 10 kg powinno regularnie przyjmować ilość płynów wyrażoną w ml odpowiadającą jego wadze pomnożonej przez 100, np. 5-kilogramowe dziecko powinno dziennie wypijać 500 ml, a niemowlę o wadze 8 kg, 800 ml. 

Podstawowe zapotrzebowanie na wodę według zasady Hollidaya i Segara można podzielić także nieco inaczej według schematu:

– 1-10 kg = 100 ml/kg masy ciała;
– 11-20 kg = 1000 ml + 50 ml/kg masy ciała na każdy kilogram ponad 10 kg wagi;
– powyżej 20 kg = 1500 ml + 20 ml/kg masy ciała na każdy kilogram ponad 20 kg wagi.

To metoda, która pozwala na wyliczenie zapotrzebowania głównie u dzieci, które w różnym wieku mogą osiągać różną wagę, co zwykle utrudnia wyliczenia tego typu. Uzupełniania płynów nie wymagają jedynie dzieci do 6. miesiąca życia, które są karmione piersią. Wówczas dobowe zapotrzebowanie na wodę uzupełnia mleko matki. 

Lekarze oraz Instytut Matki i Dziecka wszystkim dzieciom polecają do picia przede wszystkim wodę źródlaną. Ważne jest, aby dzieciom nie podawać wód wysokozmineralizowanych, które mogą obciążać nerki i żołądek. Wykluczyć należy także wody smakowe i gazowane. Te pierwsze zawierają nawet łyżeczkę cukru w 500 ml wody, a gazowane mogą niepotrzebnie obciążać przewód pokarmowy. Przyczyną prawdziwych problemów medycznych mogą być jednak napoje typu cola. To gazowane napoje, które są źródłem kofeiny, a zawierają też bardzo duże ilości fosforu. Nadmiar tego minerału osłabia kondycję kości i zębów, może prowadzić do biegunki i nadmiernie pobudzać, a potem osłabiać pociechy.

Soki podawane w odpowiedniej ilości wcale nie muszą być problemem w żywieniu dziecka. Szklanka soku to przecież porcja owoców w jadłospisie nawet osoby dorosłej. Warto jednak postawić na soki świeżo wyciskane. Soki przygotowane na świeżo w domu to także okazja do połączenia ich z warzywami. Bardzo dobrym dodatkiem do soków czy koktajli jest szpinak, marchewka czy dynia, a nawet burak i pomidor.

Często rodzice małych dzieci zastanawiają się, czy i kiedy w jadłospisie ich pociech mogą pojawić się herbaty. Generalnie powyżej 3. roku życia dziecko może pić już wszystkie dostępne w sklepach herbaty. Część z nich może zawierać taninę, która działa jak kofeina i mogą nie tylko nadmiernie pobudzać, ale też ograniczać wchłanianie żelaza w diecie dziecka. Badania naukowe jednak nie wskazują na negatywne skutki podaży dzieciom powyżej 1. roku życia innych herbat i naparów ziołowych. Z powodzeniem można takiemu maluchowi podawać rumianek, melisę i mięte. Takie dziecko może pić także kawy zbożowe i dobrej jakości herbaty owocowe. 

Odwodnienie u dziecka to często efekt pewnych dolegliwości, które mogą wymagać dodatkowego leczenia, natomiast od pierwszych objawów wymagają przede wszystkim troski o uzupełnianie płynów. W czasie jelitówki, gorączki czy wymiotów dziecko staje się senne i apatyczne, a infekcja będzie powodować także zmniejszoną ilość oddawanego moczu.

A jak objawia się odwodnienie u najmłodszych? Często najtrudniej jest je rozpoznać u niemowląt. W ich przypadku jedynymi objawami odwodnienia może być rozdrażnienie, zapadnięte ciemiączko i płacz bez łez. Wizyty u lekarza wymaga każda sytuacja, gdy rodzice zauważą znacznie zmniejszoną częstość moczenia pieluszek.

Starsze dzieci mogą mieć także tak zwaną suchą skórę i błony śluzowe oraz wzmożone pragnienie, a u każdego dziecka objawem odwodnienia będzie niewielka ilość oddawanego moczu. Bardzo istotny dla rozpoznania odwodnienia będzie także kolor moczu – im bardziej słomkowo-żółty, tym lepiej, a im bardziej pomarańczowy o intensywnym zapachu, tym większe prawdopodobieństwo odwodnienia.  

W szkole nasze pociechy spędzają minimum 5 godzin każdego dnia, a to sprawia, że uzupełnianie wody jest tutaj bardzo ważne. Objawem jej niedoboru będą w tym wypadku zaburzenia koncentracji, senność i pogorszenie zdolności poznawczych. Z dużym prawdopodobieństwem u dziecka pojawi się wówczas także ból głowy. Ale jak zachęcić dziecko do picia wody w szkole? Ważny jest przede wszystkim nawyk picia wody, który powinien być kształtowany już od pierwszych miesięcy życia. Dzieci chętnie naśladują zachowania dorosłych, dlatego widok rodzica, który co chwilę popija wodę w domu, także może być ważny dla jego własnych zachowań.

Dziecko powinno zacząć dzień od wody i codziennie pamiętać, aby swój własny bidon zabierać do szkoły. Dla młodszych dzieci bardzo ważny może okazać się sam wybór bidonu, starszym może podobać się natomiast dodatek cytryny czy mięty do napoju. Woda nie musi być też schowana głęboko w plecaku szkolnym. Dziecko powinno mieć do niej dostęp bez otwierania torby. 

Dzieci i niemowlęta obok osób starszych to grupa osób najbardziej narażonych na szkodliwe skutki wysokich temperatur i nadmiernej ekspozycji na słońce. W czasie upałów woda w dużych ilościach paruje przez skórę, czego objawem jest pocenie się. Dlatego w czasie spacerów czy aktywności na świeżym powietrzu warto nawet co kilka minut proponować maluchowi wodę, a starszym dzieciom przypominać o sięganiu po bidon – nawet kosztem posiłków.

W czasie upałów zapotrzebowanie na płyny u dzieci będzie wynosić znacznie więcej niż przy niskich temperaturach, ale ważna jest także ich jakość. Słodkie napoje, w tym soki, będą wzmagać pragnienie i mogą szybko powodować znużenie i senność. Napoje nie powinny być też mocno schłodzone, by nie wywołać szoku termicznego, ani gazowane, aby nie wzmagać pocenia. Natomiast dodatek cytryny czy mięty w wodzie może być latem zbawienny.