Suplementacja – tak czy nie? Czy suplementy diety są bezpieczne dla zdrowia? Kiedy warto je stosować?

Zastanawiając się nad tym, czy suplementy diety są zdrowe, należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, czym tak właściwie one są. Można kupić je w aptece, tuż obok leków. Reklamowane są jako środki o cudownych właściwościach, których przyjmowanie równoznaczne jest z poprawą samopoczucia i stanu zdrowia. Można więc wyciągnąć mylne wnioski, jakoby suplementy były jakąś konkretną grupą lekarstw. W rzeczywistości należą one jednak do środków spożywczych. Ich skład nie jest więc kontrolowany przez organy, zajmujące się badaniem właściwości i działania leków, a przez Główny Inspektorat Sanitarny. O różnicach pomiędzy suplementami a lekami przeczytać możesz w dalszej części poradnika. W tej skupimy się na definicji tych pierwszych. Suplementy diety nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia człowieka. W ich składzie znajdować się może wiele różnych substancji odżywczych, takich jak między innymi:

- witaminy,
- składniki mineralne,
- aminokwasy,
- kwasy tłuszczowe,
- probiotyki,
- prebiotyki,
- błonnik pokarmowy,
- luteina,
- produkty pochodzenia roślinnego.

Wśród składników mineralnych i witamin znajdować się mogą natomiast witamina C, A, D, E, K, B1, B2, B6, B12, kwas foliowy, niacyna, biotyna, kwas pantotenowy, wapń, żelazo, magnez, cynk, jod, mangan, potas, sód, chrom, selen, potas, molibden, fosfor, krzem, bor, chlorki i fluorki. W Polsce nie ma jednak żadnych regulacji, które wskazywałyby konkretne składniki, dopuszczane do stosowania ich w suplementach. Jedyny warunek, który muszą spełniać jest taki, że nie mogą one szkodzić zdrowiu osób, które zażywają dany preparat w dawkach określonych przez producenta. Do obrotu nie zostaną więc dopuszczone jedynie takie suplementy, które posiadają udowodnione działania zagrażające życiu lub zdrowiu człowieka. Mówi o tym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 178 z 2002 r., które dotyczy między innymi generalnych zasad prawa żywnościowego. W przeciwieństwie do leków, suplementy nie podlegają więc restrykcyjnemu prawu, dotyczącemu wyrobów medycznych.

Jak wspomnieliśmy wyżej, wydawaniem pozwoleń na wprowadzenie do obrotu suplementów diety zajmuje się Główny Inspektorat Sanitarny. Prozdrowotnego działania preparatu nie trzeba więc udowadniać. Po wprowadzeniu na rynek, produkt nie jest już w żaden sposób kontrolowany. W przeciwieństwie do leków, których skuteczność należy udowodnić badaniami klinicznymi. Pod względem kontroli, suplementom bliżej jest więc do cukierków niż lekarstw. Co prawda suplementy mogą być skuteczne we wspieraniu leczenia, jednak mogą być również kompletnie nieskuteczne. Nikt nie wymaga bowiem od producentów tych preparatów przeprowadzania jakichkolwiek badań w celu dowiedzenia czy dany produkt wykazuje jakiekolwiek działanie dla organizmu. Preparat ma być po prostu nieszkodliwy dla zdrowia człowieka, o czym mówią przepisy traktujące o bezpieczeństwie żywności. 

Kontrole GIS są jednak wyrywkowe i dotyczą wykrywania ewentualnych zanieczyszczeń biologicznych lub chemicznych a także stosowanych w preparatach barwników i konserwantów, nie zaś skuteczności produktu. Nad wprowadzaniem do obrotu leków a także nad ich dalszą kontrolą czuwa Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna, Główny Inspektorat Farmaceutyczny i Urząd Rejestracji Leków i Produktów Biobójczych. Celem leków jest bowiem leczenie chorób, a celem suplementów diety uzupełnianie niedoborów składników odżywczych. Produkty lecznicze, zgodnie z ustawą z dn. 6 września 2001 r., podlegają pod prawo farmaceutyczne, które jest znacznie bardziej restrykcyjne niż żywnościowe. Podsumowując, suplementy mogą stanowić źródło witamin i minerałów, ale nie zastąpią leczenia, ponieważ zwyczajnie nie należą one do leków.

Suplementy to produkty spożywcze, których zadaniem jest uzupełnianie niedoborów składników odżywczych w organizmie. Nie powinno więc stosować się ich bez potrzeby. Podstawą prawidłowego funkcjonowania organizmu jest bowiem odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce, a także aktywność fizyczna i zdrowy, spokojny sen. Łykanie preparatów suplementujących, bez upewnienia się czy są one potrzebne, nie jest więc ani potrzebne, ani zdrowe. Zanim więc udasz się na suplementowe zakupy, skonsultuj się ze swoim lekarzem. Po przeprowadzeniu badań krwi, oceni on czy brakuje Ci jakichś składników odżywczych i czy niezbędna jest ich suplementacja. Zdajemy sobie sprawę z tego, że łatwiej jest wziąć tabletkę z witaminami, niż zmienić nawyki żywieniowe, jednak w razie wykrycia niedoborów konkretnych składników w Twoim organizmie, zalecamy to drugie. W tym celu warto zapisać się na konsultację u dietetyka. Jeżeli z jakichś powodów nie możesz uzupełnić braków naturalnie, zażywanie odpowiednio dobranych suplementów będzie dla Ciebie dobrym rozwiązaniem.

Oczywiście suplementy diety powinny być zdrowe, albo przynajmniej nie powinny być niezdrowe, jednak ogromne znaczenie ma w tym przypadku odpowiednie dawkowanie. Zbyt duże dawki supli mogą bowiem być szkodliwe dla organizmu. Nie wszyscy o tym wiedzą, ale nawet witaminy i składniki mineralne można przedawkować. A to z kolei skończyć się może dla zdrowia niezbyt dobrze. O bezpieczeństwie zażywania suplementów przeczytać możesz w dalszej części poradnika. W tej skupimy się na tym czy suplementy diety są zdrowe? Wracając więc do tematu, zażywanie suplementów diety może być zdrowe, o ile stosuje się je wtedy, gdy są potrzebne. Warto zadbać więc o sprawdzenie, czy zmagamy się akurat z niedoborami jakichś składników odżywczych, czy nie. Jeśli tak, należy postarać się o wprowadzenie zmian w naszym sposobie odżywiania się albo uzupełnianie diety odpowiednio dobranymi suplami.

Wspomaganie pracy organizmu odpowiednio dobranymi suplementami może mieć korzystne skutki dla naszego zdrowia. Jednak, jak wspomnieliśmy wyżej, zależne jest to w dużej mierze od poprawnego dawkowania. Kluczową rolę odgrywa tu bowiem ilość składników, którą zażywamy zarówno jednorazowo, jak i w dłuższej perspektywie czasowej. Wiemy już, czy suplementy diety są zdrowe. Teraz postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy są one bezpieczne. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. W pierwszej kolejności zależy to bowiem od ewentualnego zapotrzebowania organizmu na konkretne składniki. W drugiej natomiast od wspomnianego wyżej dawkowania. Niewłaściwe stosowanie może bowiem mieć skutki uboczne. Jakie? Bardzo poważne. Stosowanie większej ilości suplementów diety niż jest to zalecane wiąże się z ryzykiem przekroczenia górnych bezpiecznych poziomów konkretnych składników pokarmowych. Jakie składniki w nadmiarze mogą nam zaszkodzić najbardziej? Przede wszystkim witamina A, fluor, miedź, żelazo, jod oraz niewinnie brzmiący β-karoten. Na bezpieczeństwo zażywania supli wpływa jednak nie tylko ich ilość, ale również różnego rodzaju czynniki środowiskowe i indywidualne. Jeśli na przykład jesteś osobą palącą papierosy, wspomniany wyżej β-karoten w dawkach od 20 do 50 mg dziennie, może zwiększać ryzyko występowania raka płuc. Poza tym negatywne w skutkach może być także:

- bezpodstawne suplementowanie,
- stosowanie większej ilości suplementów diety jednocześnie,
- brak informacji dotyczącej przeciwwskazań do stosowania konkretnego preparatu,
- interakcja z lekarstwami lub innymi składnikami żywności.

Jak widać, zażywanie supli może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych, dlatego tak istotna jest wcześniejsza konsultacja lekarska.

Prawie wszystkie minerały i witaminy niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu znajdują się w ogólnodostępnych produktach spożywczych. Jeśli z jakiegoś powodu nie możemy dostarczyć swojemu organizmowi wszystkiego, czego potrzebuje, po uprzedniej konsultacji lekarskiej, warto postarać się o odpowiednie suplementowanie swojej diety. Obecnie suplementy kupić można nie tylko w aptekach, a także w sklepach sportowych, kioskach, supermarketach i na stacjach benzynowych. Czy miejsce sprzedaży ma jakiekolwiek znaczenie? Nie, punkt sprzedaży nie ma wpływu na jakość produktu, jednak w niektórych miejscach oferta jest po prostu lepsza. Jeśli szukasz suplementów dla sportowców, lepiej wybrać się do dobrego sklepu sportowego, aniżeli do kiosku. Po pierwsze dlatego, że znajdziesz tam lepszy wybór preparatów. Po drugie dlatego, że możesz tam liczyć na profesjonalne doradztwo produktowe, którego na próżno szukać w supermarketach czy sklepach znajdujących się na stacji paliw.

Jeśli dany preparat znalazł się w obrocie oznacza to, że nie zagraża on życiu i zdrowiu człowieka. O ile oczywiście będzie się go odpowiednio dawkować. I, jak wielokrotnie wspominaliśmy w poprzedniej części poradnika, o ile w ogóle występuje potrzeba zażywania tego typu produktów. Jest to kwestia indywidualna, jednak są pewne grupy osób, które częściej niż inne borykają się z konkretnymi niedoborami. Kto więc należy do grupy, która potencjalnie wymagać może suplementacji? Są to m.in.:

- osoby z zaburzeniami łaknienia,
- kobiety w ciąży,
- sportowcy i osoby bardzo aktywne fizycznie,
- kobiety po okresie menopauzy,
- osoby cierpiące na zaburzenia przewodu pokarmowego,
- weganie i wegetarianie,
- palacze papierosów,
- osoby spożywające duże ilości alkoholu,
- osoby, których dieta jest uboga w substancje odżywcze,
- osoby z zaburzeniami przewodu pokarmowego,
- kobiety karmiące piersią,
- osoby zmagające się z niedoborami witamin D3.

Ten temat poruszony został już w poprzedniej części poradnika, ale jest to kwestia niezwykle istotna, dlatego postanowiliśmy przyjrzeć się jej jeszcze raz. A więc czy suplementy diety są zdrowe, jeśli przyjmuje się je w zalecanych przez producenta dawkach? Jeśli występuje taka potrzeba, mogą być one zdrowe. Jednak liczy się tu także jakość składu produktu (niektóre preparaty wchłaniają się lepiej niż inne) a także liczne czynniki środowiskowe oraz indywidualne. Z tego powodu warto umówić się u swojego lekarza prowadzącego i wspólnie z nim podjąć decyzję o suplementowaniu swojej diety konkretnym preparatem.

Nieuzasadniona suplementacja może być nie tylko niezdrowa, ale i niebezpieczna. Jeśli jednak masz niedobory konkretnych minerałów i witamin, może ona znacząco podnieść jakość Twojego życia. Największa liczba osób w Polsce boryka się z niedoborami, które łagodzić może przyjmowanie następujących składników odżywczych:

- witaminy z grupy B,
- witamina D,
- witamina C,
- witamina E,
- witamina P,
- witamina K,
- magnez,
- żelazo,
- kolagen,
- spirulina,
- probiotyk,
- prebiotyk,
- białko.